11. සොතාපත්‌තිසංයුත්‌තං
1. වෙළුද්‌වාරවග්‌ගො
1. චක්‌කවත්‌තිරාජසුත්‌තං
997. සාවත්‌ථිනිදානං . තත්‍ර ඛො භගවා…පෙ.… එතදවොච – ‘‘කිඤ්‌චාපි, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී [චක්‌කවත්‌ති (ස්‍යා. කං. පී. ක.)] චතුන්‌නං දීපානං ඉස්‌සරියාධිපච්‌චං රජ්‌ජං කාරෙත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති දෙවානං තාවතිංසානං සහබ්‍යතං, සො තත්‌ථ නන්‌දනෙ වනෙ අච්‌ඡරාසඞ්‌ඝපරිවුතො දිබ්‌බෙහි ච පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙති, සො චතූහි ධම්‌මෙහි අසමන්‌නාගතො, අථ ඛො සො අපරිමුත්‌තොව [අපරිමුත්‌තො ච (ස්‍යා. කං. ක.)] නිරයා අපරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා අපරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා අපරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා. කිඤ්‌චාපි, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො පිණ්‌ඩියාලොපෙන යාපෙති, නන්‌තකානි ච ධාරෙති, සො චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො, අථ ඛො සො පරිමුත්‌තො [පරිමුත්‌තො ච (ස්‍යා. කං. ක.)] නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා’’.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ , භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති . ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ‘ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො සන්‌දිට්‌ඨිකො අකාලිකො එහිපස්‌සිකො ඔපනෙය්‍යිකො පච්‌චත්‌තං වෙදිතබ්‌බො විඤ්‌ඤූහී’ති. සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ‘සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො, උජුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො, ඤායප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො, සාමීචිප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො, යදිදං – චත්‌තාරි පුරිසයුගානි අට්‌ඨ පුරිසපුග්‌ගලා, එස භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො ආහුනෙය්‍යො පාහුනෙය්‍යො දක්‌ඛිණෙය්‍යො අඤ්‌ජලිකරණීයො අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සා’ති. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි අච්‌ඡිද්‌දෙහි අසබලෙහි අකම්‌මාසෙහි භුජිස්‌සෙහි විඤ්‌ඤුප්‌පසත්‌ථෙහි අපරාමට්‌ඨෙහි සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො හොති. යො ච, භික්‌ඛවෙ, චතුන්‌නං දීපානං පටිලාභො, යො චතුන්‌නං ධම්‌මානං පටිලාභො චතුන්‌නං දීපානං පටිලාභො චතුන්‌නං ධම්‌මානං පටිලාභස්‌ස කලං නාග්‌ඝති සොළසි’’න්‌ති. පඨමං.
2. බ්‍රහ්‌මචරියොගධසුත්‌තං
998. ‘‘චතූහි, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති.
ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්‌වාන [වත්‌වා (සී. පී.) එවමීදිසෙසු ඨානෙසු] සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්‌ථා –
‘‘යෙසං සද්‌ධා ච සීලඤ්‌ච, පසාදො ධම්‌මදස්‌සනං;
තෙ වෙ කාලෙන පච්‌චෙන්‌ති, බ්‍රහ්‌මචරියොගධං සුඛ’’න්‌ති. දුතියං;
3. දීඝාවුඋපාසකසුත්‌තං
999. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්‌දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන දීඝාවු උපාසකො ආබාධිකො හොති දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. අථ ඛො දීඝාවු උපාසකොපිතරං ජොතිකං ගහපතිං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, ගහපති, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌ද – ‘දීඝාවු, භන්‌තෙ , උපාසකො ආබාධිකො හොති දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. සො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දතී’ති. එවඤ්‌ච වදෙහි – ‘සාධු කිර, භන්‌තෙ, භගවා යෙන දීඝාවුස්‌ස උපාසකස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති. ‘‘එවං, තාතා’’ති ඛො ජොතිකො ගහපති දීඝාවුස්‌ස උපාසකස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ජොතිකො ගහපති භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘දීඝාවු, භන්‌තෙ, උපාසකො ආබාධිකො හොති දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො . සො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති. එවඤ්‌ච වදෙති – ‘සාධු කිර, භන්‌තෙ, භගවා යෙන දීඝාවුස්‌ස උපාසකස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්‌හීභාවෙන.
අථ ඛො භගවා නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන දීඝාවුස්‌ස උපාසකස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්‌ජ ඛො භගවා දීඝාවුං උපාසකං එතදවොච – ‘‘කච්‌චි තෙ, දීඝාවු, ඛමනීයං, කච්‌චි යාපනීයං? කච්‌චි දුක්‌ඛා වෙදනා පටික්‌කමන්‌ති, නො අභික්‌කමන්‌ති; පටික්‌කමොසානං පඤ්‌ඤායති, නො අභික්‌කමො’’ති? ‘‘න මෙ, භන්‌තෙ, ඛමනීයං, න යාපනීයං. බාළ්‌හා මෙ දුක්‌ඛා වෙදනා අභික්‌කමන්‌ති, නො පටික්‌කමන්‌ති; අභික්‌කමොසානං පඤ්‌ඤායති, නො පටික්‌කමො’’ති. ‘‘තස්‌මාතිහ තෙ, දීඝාවු, එවං සික්‌ඛිතබ්‌බං – ‘බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො භවිස්‌සාමි – ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො භවිස්‌සාමි අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි’. එවඤ්‌හි තෙ, දීඝාවු, සික්‌ඛිතබ්‌බ’’න්‌ති.
‘‘යානිමානි, භන්‌තෙ, භගවතා චත්‌තාරි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානි දෙසිතානි, සංවිජ්‌ජන්‌තෙ තෙ ධම්‌මා මයි, අහඤ්‌ච තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාමි. අහඤ්‌හි, භන්‌තෙ, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහී’’ති . ‘‘තස්‌මාතිහ ත්‌වං, දීඝාවු, ඉමෙසු චතූසු සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙසු පතිට්‌ඨාය ඡ විජ්‌ජාභාගියෙ ධම්‌මෙ උත්‌තරි භාවෙය්‍යාසි. ඉධ ත්‌වං, දීඝාවු, සබ්‌බසඞ්‌ඛාරෙසු අනිච්‌චානුපස්‌සීවිහරාහි, අනිච්‌චෙ දුක්‌ඛසඤ්‌ඤී, දුක්‌ඛෙ අනත්‌තසඤ්‌ඤී පහානසඤ්‌ඤී විරාගසඤ්‌ඤී නිරොධසඤ්‌ඤීති. එවඤ්‌හි තෙ, දීඝාවු, සික්‌ඛිතබ්‌බ’’න්‌ති.
‘‘යෙමෙ, භන්‌තෙ, භගවතා ඡ විජ්‌ජාභාගියා ධම්‌මා දෙසිතා, සංවිජ්‌ජන්‌තෙ තෙ ධම්‌මා මයි, අහඤ්‌ච තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාමි. අහඤ්‌හි, භන්‌තෙ, සබ්‌බසඞ්‌ඛාරෙසු අනිච්‌චානුපස්‌සී විහරාමි, අනිච්‌චෙ දුක්‌ඛසඤ්‌ඤී, දුක්‌ඛෙ අනත්‌තසඤ්‌ඤී පහානසඤ්‌ඤී විරාගසඤ්‌ඤී නිරොධසඤ්‌ඤී. අපි ච මෙ, භන්‌තෙ, එවං හොති – ‘මා හෙවායං ජොතිකො ගහපති මමච්‌චයෙන විඝාතං ආපජ්‌ජී’’’ති[ආපජ්‌ජති (ක.)]. ‘‘මා ත්‌වං, තාත දීඝාවු, එවං මනසාකාසි. ඉඞ්‌ඝ ත්‌වං, තාත දීඝාවු, යදෙව තෙ භගවා ආහ, තදෙව ත්‌වං සාධුකං මනසි කරොහී’’ති.
අථ ඛො භගවා දීඝාවුං උපාසකං ඉමිනා ඔවාදෙන ඔවදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමි. අථ ඛො දීඝාවු උපාසකො අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො කාලමකාසි. අථ ඛො සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘යො සො, භන්‌තෙ, දීඝාවු නාම උපාසකො භගවතා සංඛිත්‌තෙන ඔවාදෙන ඔවදිතො සො කාලඞ්‌කතො. තස්‌ස කා ගති, කො අභිසම්‌පරායො’’ති? ‘‘පණ්‌ඩිතො, භික්‌ඛවෙ, දීඝාවු උපාසකො, පච්‌චපාදි [අහොසි සච්‌චවාදී (ස්‍යා. කං. පී. ක.)]ධම්‌මස්‌සානුධම්‌මං, න ච මං ධම්‌මාධිකරණං [න ච ධම්‌මාධිකරණං (ස්‍යා. කං. පී. ක.)] විහෙසෙසි [විහෙඨෙසි (ඉතිපි අඤ්‌ඤත්‌ථ)]. දීඝාවු, භික්‌ඛවෙ, උපාසකො පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකො තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායී අනාවත්‌තිධම්‌මො තස්‌මා ලොකා’’ති. තතියං.
4. පඨමසාරිපුත්‌තසුත්‌තං
1000. එකං සමයං ආයස්‌මා ච සාරිපුත්‌තො ආයස්‌මා ච ආනන්‌දො සාවත්‌ථියං විහරන්‌ති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො…පෙ.… එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘කතිනං නු ඛො, ආවුසො සාරිපුත්‌ත, ධම්‌මානං සමන්‌නාගමනහෙතු එවමයං පජා භගවතා බ්‍යාකතා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති ? ‘‘චතුන්‌නං ඛො, ආවුසො, ධම්‌මානං සමන්‌නාගමනහෙතු එවමයං පජා භගවතා බ්‍යාකතා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’.
‘‘කතමෙසං චතුන්‌නං? ඉධාවුසො, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙසං ඛො, ආවුසො, චතුන්‌නං ධම්‌මානං සමන්‌නාගමනහෙතු එවමයං පජා භගවතා බ්‍යාකතා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති. චතුත්‌ථං.
5. දුතියසාරිපුත්‌තසුත්‌තං
1001. අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං භගවා එතදවොච – ‘‘‘සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං, සොතාපත්‌තියඞ්‌ග’න්‌ති හිදං, සාරිපුත්‌ත, වුච්‌චති. කතමං නු ඛො සාරිපුත්‌ත, සොතාපත්‌තියඞ්‌ග’’න්‌ති? ‘‘සප්‌පුරිසසංසෙවො හි, භන්‌තෙ, සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං, සද්‌ධම්‌මස්‌සවනං සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං, යොනිසොමනසිකාරො සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං, ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපත්‌ති සොතාපත්‌තියඞ්‌ග’’න්‌ති. ‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්‌ත! සප්‌පුරිසසංසෙවො හි, සාරිපුත්‌ත, සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං, සද්‌ධම්‌මස්‌සවනං සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං, යොනිසොමනසිකාරො සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං, ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපත්‌ති සොතාපත්‌තියඞ්‌ගං’’.
‘‘‘සොතො, සොතො’ති හිදං, සාරිපුත්‌ත, වුච්‌චති. කතමො නු ඛො, සාරිපුත්‌ත, සොතො’’ති? ‘‘අයමෙව හි, භන්‌තෙ, අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො සොතො, සෙය්‍යථිදං – සම්‌මාදිට්‌ඨි, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො, සම්‌මාවාචා, සම්‌මාකම්‌මන්‌තො, සම්‌මාආජීවො, සම්‌මාවායාමො, සම්‌මාසති, සම්‌මාසමාධී’’ති. ‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්‌ත! අයමෙව හි, සාරිපුත්‌ත, අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො සොතො, සෙය්‍යථිදං – සම්‌මාදිට්‌ඨි…පෙ.… සම්‌මාසමාධි’’.
‘‘‘සොතාපන්‌නො , සොතාපන්‌නො’ති හිදං, සාරිපුත්‌ත, වුච්‌චති. කතමො නු ඛො, සාරිපුත්‌ත, සොතාපන්‌නො’’ති ? ‘‘යො හි, භන්‌තෙ, ඉමිනා අරියෙන අට්‌ඨඞ්‌ගිකෙන මග්‌ගෙන සමන්‌නාගතො අයං වුච්‌චති සොතාපන්‌නො, ස්‌වායං ආයස්‌මා එවංනාමො එවංගොත්‌තො’’ති. ‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්‌ත! යො හි, සාරිපුත්‌ත, ඉමිනා අරියෙන අට්‌ඨඞ්‌ගිකෙන මග්‌ගෙන සමන්‌නාගතො අයං වුච්‌චති සොතාපන්‌නො, ස්‌වායං ආයස්‌මා එවංනාමො එවංගොත්‌තො’’ති. පඤ්‌චමං.
6. ථපතිසුත්‌තං
1002. සාවත්‌ථිනිදානං. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ භගවතො චීවරකම්‌මං කරොන්‌ති – ‘‘නිට්‌ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්‌චයෙන චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’’ති. තෙන ඛො පන සමයෙන ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො සාධුකෙ පටිවසන්‌ති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අස්‌සොසුං ඛො ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො – ‘‘සම්‌බහුලා කිර භික්‌ඛූ භගවතො චීවරකම්‌මං කරොන්‌ති – ‘නිට්‌ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්‌චයෙන චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’’’ති.
අථ ඛො ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො මග්‌ගෙ පුරිසං ඨපෙසුං – ‘‘යදා ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, පස්‌සෙය්‍යාසි භගවන්‌තං ආගච්‌ඡන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං, අථ අම්‌හාකං ආරොචෙය්‍යාසී’’ති. ද්‌වීහතීහං ඨිතො ඛො සො පුරිසො අද්‌දස භගවන්‌තං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන යෙන ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ඉසිදත්‌තපුරාණෙ ථපතයො එතදවොච – ‘‘අයං සො, භන්‌තෙ, භගවා ආගච්‌ඡති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. යස්‌ස දානි කාලං මඤ්‌ඤථා’’ති.
අථ ඛො ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා භගවන්‌තං පිට්‌ඨිතො පිට්‌ඨිතො අනුබන්‌ධිංසු. අථ ඛො භගවා මග්‌ගා ඔක්‌කම්‌ම යෙන අඤ්‌ඤතරං රුක්‌ඛමූලං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො භගවන්‌තං එතදවොචුං –
‘‘යදා මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘සාවත්‌ථියා කොසලෙසු චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘සාවත්‌ථියා කොසලෙසු චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති , හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘කොසලෙහි මල්‌ලෙසු චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ , භගවන්‌තං සුණාම – ‘කොසලෙහි මල්‌ලෙසු චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘මල්‌ලෙහි වජ්‌ජීසු චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘මල්‌ලෙහි වජ්‌ජීසු චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘වජ්‌ජීහි කාසීසු චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ භගවන්‌තං සුණාම – ‘වජ්‌ජීහි කාසීසු චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘කාසීහි මාගධෙ චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘කාසීහි මාගධෙ චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති අනප්‌පකා නො තස්‌මිං සමයෙ අනත්‌තමනතා හොති අනප්‌පකං දොමනස්‌සං – ‘දූරෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘මාගධෙහි කාසීසු චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති , හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘මාගධෙහි කාසීසු චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘කාසීහි වජ්‌ජීසු චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘කාසීහි වජ්‌ජීසු චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘වජ්‌ජීහි මල්‌ලෙසු චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘වජ්‌ජීහි මල්‌ලෙසු චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘මල්‌ලෙහි කොසලෙ චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘මල්‌ලෙහි කොසලෙ චාරිකං පක්‌කන්‌තො’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘කොසලෙහි සාවත්‌ථිං චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති, හොති නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා භවිස්‌සතී’ති. යදා පන මයං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සුණාම – ‘සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ’ති, හොති අනප්‌පකා නො තස්‌මිං සමයෙ අත්‌තමනතා හොති අනප්‌පකං සොමනස්‌සං – ‘ආසන්‌නෙ නො භගවා’’’ති.
‘‘තස්‌මාතිහ, ථපතයො, සම්‌බාධො ඝරාවාසො රජාපථො, අබ්‌භොකාසො පබ්‌බජ්‌ජා. අලඤ්‌ච පන වො, ථපතයො, අප්‌පමාදායා’’ති. ‘‘අත්‌ථි ඛො නො, භන්‌තෙ, එතම්‌හා සම්‌බාධා අඤ්‌ඤො සම්‌බාධො සම්‌බාධතරො චෙව සම්‌බාධසඞ්‌ඛාතතරො චා’’ති. ‘‘කතමො පන වො, ථපතයො, එතම්‌හා සම්‌බාධා අඤ්‌ඤො සම්‌බාධො සම්‌බාධතරො චෙව සම්‌බාධසඞ්‌ඛාතතරො චා’’ති?
‘‘ඉධ මයං, භන්‌තෙ, යදා රාජා පසෙනදි කොසලො උය්‍යානභූමිං නිය්‍යාතුකාමො හොති, යෙ තෙ රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස නාගා ඔපවය්‌හා තෙ කප්‌පෙත්‌වා, යා තා රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පජාපතියො පියා මනාපා තා එකං පුරතො එකං පච්‌ඡතො නිසීදාපෙම. තාසං ඛො පන, භන්‌තෙ, භගිනීනං එවරූපො ගන්‌ධො හොති, සෙය්‍යථාපි නාම ගන්‌ධකරණ්‌ඩකස්‌ස තාවදෙව විවරියමානස්‌ස, යථා තං රාජකඤ්‌ඤානං ගන්‌ධෙන විභූසිතානං. තාසං ඛො පන, භන්‌තෙ, භගිනීනං එවරූපො කායසම්‌ඵස්‌සො හොති, සෙය්‍යථාපි නාම තූලපිචුනො වා කප්‌පාසපිචුනො වා, යථා තං රාජකඤ්‌ඤානං සුඛෙධිතානං. තස්‌මිං ඛො පන, භන්‌තෙ, සමයෙ නාගොපි රක්‌ඛිතබ්‌බො හොති, තාපි භගිනියො රක්‌ඛිතබ්‌බා හොන්‌ති, අත්‌තාපි රක්‌ඛිතබ්‌බො හොති. න ඛො පන මයං, භන්‌තෙ, අභිජානාම තාසු භගිනීසු පාපකං චිත්‌තං උප්‌පාදෙතා. අයං ඛො නො, භන්‌තෙ, එතම්‌හා සම්‌බාධා අඤ්‌ඤො සම්‌බාධො සම්‌බාධතරො චෙව සම්‌බාධසඞ්‌ඛාතතරො චා’’ති.
‘‘තස්‌මාතිහ, ථපතයො, සම්‌බාධො ඝරාවාසො රජාපථො, අබ්‌භොකාසො පබ්‌බජ්‌ජා. අලඤ්‌ච පන වො, ථපතයො, අප්‌පමාදාය. චතූහි ඛො, ථපතයො, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, ථපතයො, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… විගතමලමච්‌ඡෙරෙන චෙතසා අජ්‌ඣාගාරං වසති මුත්‌තචාගො පයතපාණි වොස්‌සග්‌ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො. ඉමෙහි ඛො, ථපතයො, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතොඅරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො.
‘‘තුම්‌හෙ ඛො, ථපතයො, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතා – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… යං ඛො පන කිඤ්‌චි කුලෙ දෙය්‍යධම්‌මං සබ්‌බං තං අප්‌පටිවිභත්‌තං සීලවන්‌තෙහි කල්‍යාණධම්‌මෙහි. තං කිං මඤ්‌ඤථ, ථපතයො, කතිවිධා තෙ කොසලෙසු මනුස්‌සා යෙ තුම්‌හාකං සමසමා, යදිදං – දානසංවිභාගෙ’’ති? ‘‘ලාභා නො, භන්‌තෙ, සුලද්‌ධං නො, භන්‌තෙ! යෙසං නො භගවා එවං පජානාතී’’ති. ඡට්‌ඨං.
7. වෙළුද්‌වාරෙය්‍යසුත්‌තං
1003. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කොසලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං යෙන වෙළුද්‌වාරං නාම කොසලානං බ්‍රාහ්‌මණගාමො තදවසරි. අස්‌සොසුං ඛො තෙ වෙළුද්‌වාරෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා – ‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො සක්‍යපුත්‌තො සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතො කොසලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං වෙළුද්‌වාරං අනුප්‌පත්‌තො. තං ඛො පන භවන්‌තං ගොතමං එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා [භගවාති (සී. ස්‍යා. කං. පී.)]. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්‍රහ්‌මකං සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණිං පජං සදෙවමනුස්‌සං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙති. සො ධම්‌මං දෙසෙති ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං, කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙති’. සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්‌සනං හොතී’’ති.
අථ ඛො තෙ වෙළුද්‌වාරෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු; සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ යෙන භගවා තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතො සන්‌තිකෙ නාමගොත්‌තං සාවෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ තුණ්‌හීභූතා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ වෙළුද්‌වාරෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘මයං, භො ගොතම, එවංකාමා එවංඡන්‌දා එවංඅධිප්‌පායා – පුත්‌තසම්‌බාධසයනං අජ්‌ඣාවසෙය්‍යාම, කාසිකචන්‌දනං පච්‌චනුභවෙය්‍යාම, මාලාගන්‌ධවිලෙපනං ධාරෙය්‍යාම, ජාතරූපරජතං සාදියෙය්‍යාම, කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජෙය්‍යාම. තෙසං නො භවං ගොතමො අම්‌හාකං එවංකාමානං එවංඡන්‌දානං එවංඅධිප්‌පායානං තථා ධම්‌මං දෙසෙතු යථා මයං පුත්‌තසම්‌බාධසයනං අජ්‌ඣාවසෙය්‍යාම…පෙ.… සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජෙය්‍යාමා’’ති.
‘‘අත්‌තූපනායිකං වො, ගහපතයො, ධම්‌මපරියායං දෙසෙස්‌සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො තෙ වෙළුද්‌වාරෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච –
‘‘කතමො ච, ගහපතයො, අත්‌තුපනායිකො ධම්‌මපරියායො? ඉධ, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘අහං ඛොස්‌මි ජීවිතුකාමො අමරිතුකාමො සුඛකාමො දුක්‌ඛප්‌පටිකූලො. යො ඛො මං ජීවිතුකාමං අමරිතුකාමං සුඛකාමං දුක්‌ඛප්‌පටිකූලං ජීවිතා වොරොපෙය්‍ය, න මෙතං අස්‌ස පියං මනාපං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන පරං ජීවිතුකාමං අමරිතුකාමං සුඛකාමං දුක්‌ඛප්‌පටිකූලං ජීවිතා වොරොපෙය්‍යං, පරස්‌සපි තං අස්‌ස අප්‌පියං අමනාපං. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, පරස්‌ස පෙසො ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, කථාහං පරං තෙන සංයොජෙය්‍ය’න්‌ති! සො ඉති පටිසඞ්‌ඛාය අත්‌තනා ච පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති, පරඤ්‌ච පාණාතිපාතා වෙරමණියා සමාදපෙති, පාණාතිපාතා වෙරමණියා ච වණ්‌ණං භාසති. එවමස්‌සායං කායසමාචාරො තිකොටිපරිසුද්‌ධො හොති.
‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘යො ඛො මෙ අදින්‌නං ථෙය්‍යසඞ්‌ඛාතං ආදියෙය්‍ය, න මෙතං අස්‌ස පියං මනාපං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන පරස්‌ස අදින්‌නං ථෙය්‍යසඞ්‌ඛාතං ආදියෙය්‍යං, පරස්‌සපි තං අස්‌ස අප්‌පියං අමනාපං. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, පරස්‌ස පෙසො ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, කථාහං පරං තෙන සංයොජෙය්‍ය’න්‌ති ! සො ඉති පටිසඞ්‌ඛාය අත්‌තනා ච අදින්‌නාදානා පටිවිරතො හොති, පරඤ්‌ච අදින්‌නාදානා වෙරමණියා සමාදපෙති, අදින්‌නාදානා වෙරමණියා ච වණ්‌ණං භාසති. එවමස්‌සායං කායසමාචාරො තිකොටිපරිසුද්‌ධො හොති.
‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘යො ඛො මෙ දාරෙසු චාරිත්‌තං ආපජ්‌ජෙය්‍ය, න මෙතං අස්‌ස පියං මනාපං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන පරස්‌ස දාරෙසු චාරිත්‌තං ආපජ්‌ජෙය්‍යං, පරස්‌සපි තං අස්‌ස අප්‌පියං අමනාපං. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, පරස්‌ස පෙසො ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, කථාහං පරං තෙන සංයොජෙය්‍ය’න්‌ති! සො ඉති පටිසඞ්‌ඛාය අත්‌තනා ච කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා පටිවිරතො හොති, පරඤ්‌ච කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා වෙරමණියා සමාදපෙති, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා වෙරමණියා ච වණ්‌ණං භාසති. එවමස්‌සායං කායසමාචාරො තිකොටිපරිසුද්‌ධො හොති.
‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘යො ඛො මෙ මුසාවාදෙන අත්‌ථං භඤ්‌ජෙය්‍ය, න මෙතං අස්‌ස පියං මනාපං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන පරස්‌ස මුසාවාදෙන අත්‌ථං භඤ්‌ජෙය්‍යං, පරස්‌සපි තං අස්‌ස අප්‌පියං අමනාපං. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, පරස්‌ස පෙසො ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, කථාහං පරං තෙන සංයොජෙය්‍ය’න්‌ති! සො ඉති පටිසඞ්‌ඛාය අත්‌තනා ච මුසාවාදා පටිවිරතො හොති, පරඤ්‌ච මුසාවාදා වෙරමණියා සමාදපෙති, මුසාවාදා වෙරමණියා ච වණ්‌ණං භාසති. එවමස්‌සායං වචීසමාචාරො තිකොටිපරිසුද්‌ධො හොති.
‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – යො ඛො මං පිසුණාය වාචාය මිත්‌තෙ භින්‌දෙය්‍ය [මිත්‌තෙහි භෙදෙය්‍ය (ස්‍යා. කං. පී. ක.)], න මෙතං අස්‌ස පියං මනාපං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන පරං පිසුණාය වාචාය මිත්‌තෙ භින්‌දෙය්‍යං, පරස්‌සපි තං අස්‌ස අප්‌පියං අමනාපං…පෙ.… එවමස්‌සායං වචීසමාචාරො තිකොටිපරිසුද්‌ධො හොති.
‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – යො ඛො මං ඵරුසාය වාචාය සමුදාචරෙය්‍ය, න මෙතං අස්‌ස පියං මනාපං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන පරං ඵරුසාය වාචාය සමුදාචරෙය්‍යං, පරස්‌සපි තං අස්‌ස අප්‌පියං අමනාපං. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො…පෙ.… එවමස්‌සායං වචීසමාචාරො තිකොටිපරිසුද්‌ධො හොති.
‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘යො ඛො මං සම්‌ඵභාසෙන සම්‌ඵප්‌පලාපභාසෙන සමුදාචරෙය්‍ය, න මෙතං අස්‌ස පියං මනාපං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන පරං සම්‌ඵභාසෙන සම්‌ඵප්‌පලාපභාසෙන සමුදාචරෙය්‍යං, පරස්‌සපි තං අස්‌ස අප්‌පියං අමනාපං. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, පරස්‌ස පෙසො ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො. යො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො අප්‌පියො අමනාපො, කථාහං පරං තෙන සංයොජෙය්‍ය’න්‌ති! සො ඉති පටිසඞ්‌ඛාය අත්‌තනා ච සම්‌ඵප්‌පලාපා පටිවිරතො හොති , පරඤ්‌ච සම්‌ඵප්‌පලාපා වෙරමණියා සමාදපෙති, සම්‌ඵප්‌පලාපා වෙරමණියා ච වණ්‌ණං භාසති. එවමස්‌සායං වචීසමාචාරො තිකොටිපරිසුද්‌ධො හොති.
‘‘සො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති; ධම්‌මෙ …පෙ.… සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. යතො ඛො, ගහපතයො, අරියසාවකො ඉමෙහි සත්‌තහි සද්‌ධම්‌මෙහි [ධම්‌මෙහි (සී.)] සමන්‌නාගතො හොති ඉමෙහි චතූහි ආකඞ්‌ඛියෙහි ඨානෙහි, සො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි [ඛීණතිරච්‌ඡානයොනියො (සී. ස්‍යා. කං. පී.), ඛීණතිරච්‌ඡානයොනිකො (ක.)] ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’ති.
එවං වුත්‌තෙ වෙළුද්‌වාරෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘අභික්‌කන්‌තං, භො ගොතම…පෙ.… එතෙ මයං භවන්‌තං ගොතමං සරණං ගච්‌ඡාම ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකෙ නො භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතෙ [පාණුපෙතං (ක.)] සරණං ගතෙ’’ති. සත්‌තමං.
8. පඨමගිඤ්‌ජකාවසථසුත්‌තං
1004. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා ඤාතිකෙ විහරති ගිඤ්‌ජකාවසථෙ. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි ; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච –
‘‘සාළ්‌හො නාම, භන්‌තෙ, භික්‌ඛු කාලඞ්‌කතො; තස්‌ස කා ගති කො අභිසම්‌පරායො? නන්‌දා නාම, භන්‌තෙ, භික්‌ඛුනී කාලඞ්‌කතා; තස්‌සා කා ගති කො අභිසම්‌පරායො? සුදත්‌තො නාම, භන්‌තෙ, උපාසකො කාලඞ්‌කතො; තස්‌ස කා ගති කො අභිසම්‌පරායො? සුජාතා නාම, භන්‌තෙ, උපාසිකා කාලඞ්‌කතා; තස්‌සා කා ගති, කො අභිසම්‌පරායො’’ති?
‘‘සාළ්‌හො , ආනන්‌ද, භික්‌ඛු කාලඞ්‌කතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසි. නන්‌දා, ආනන්‌ද, භික්‌ඛුනී කාලඞ්‌කතා පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකා තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායිනී අනාවත්‌තිධම්‌මා තස්‌මා ලොකා. සුදත්‌තො, ආනන්‌ද, උපාසකො කාලඞ්‌කතො තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්‌තා සකදාගාමී; සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්‌ත්‌වා දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරිස්‌සති. සුජාතා, ආනන්‌ද, උපාසිකා කාලඞ්‌කතා තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා.
‘‘අනච්‌ඡරියං ඛො පනෙතං, ආනන්‌ද, යං මනුස්‌සභූතො කාලං කරෙය්‍ය; තස්‌මිං තස්‌මිං චෙ මං කාලඞ්‌කතෙ උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡිස්‌සථ. විහෙසා පෙසා, ආනන්‌ද, අස්‌ස තථාගතස්‌ස. තස්‌මාතිහානන්‌ද , ධම්‌මාදාසං නාම ධම්‌මපරියායං දෙසෙස්‌සාමි; යෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’.
‘‘කතමො ච සො, ආනන්‌ද, ධම්‌මාදාසො ධම්‌මපරියායො; යෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’?
‘‘ඉධ, ආනන්‌ද, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අයං ඛො සො, ආනන්‌ද, ධම්‌මාදාසො ධම්‌මපරියායො; යෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’ති. අට්‌ඨමං.
(තීණිපි සුත්‌තන්‌තානි එකනිදානානි).
9. දුතියගිඤ්‌ජකාවසථසුත්‌තං
1005. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අසොකො නාම, භන්‌තෙ, භික්‌ඛු කාලඞ්‌කතො; තස්‌ස කා ගති, කො අභිසම්‌පරායො? අසොකා නාම, භන්‌තෙ, භික්‌ඛුනී කාලඞ්‌කතා…පෙ.… අසොකො නාම, භන්‌තෙ, උපාසකො කාලඞ්‌කතො…පෙ.… අසොකා නාම, භන්‌තෙ, උපාසිකා කාලඞ්‌කතා; තස්‌සා කා ගති, කො අභිසම්‌පරායො’’ති?
‘‘අසොකො, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු කාලඞ්‌කතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසි…පෙ.… (පුරිමවෙය්‍යාකරණෙන එකනිදානං).
‘‘අයං ඛො සො, ආනන්‌ද, ධම්‌මාදාසො ධම්‌මපරියායො; යෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’ති. නවමං.
10. තතියගිඤ්‌ජකාවසථසුත්‌තං
1006. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කක්‌කටො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො කාලඞ්‌කතො; තස්‌ස කා ගති, කො අභිසම්‌පරායො? කළිභො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො…පෙ.… නිකතො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො…පෙ.… කටිස්‌සහො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො…පෙ.… තුට්‌ඨො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො…පෙ.… සන්‌තුට්‌ඨො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො…පෙ.… භද්‌දො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො…පෙ.… සුභද්‌දො නාම, භන්‌තෙ, ඤාතිකෙ උපාසකො කාලඞ්‌කතො; තස්‌ස කා ගති කො අභිසම්‌පරායො’’ති?
‘‘කක්‌කටො , ආනන්‌ද, උපාසකො කාලඞ්‌කතො පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකො තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායී අනාවත්‌තිධම්‌මො තස්‌මා ලොකා. කළිභො, ආනන්‌ද …පෙ.… නිකතො, ආනන්‌ද…පෙ.… කටිස්‌සහො, ආනන්‌ද …පෙ.… තුට්‌ඨො, ආනන්‌ද…පෙ.… සන්‌තුට්‌ඨො, ආනන්‌ද…පෙ.… භද්‌දො, ආනන්‌ද…පෙ.… සුභද්‌දො, ආනන්‌ද, උපාසකො කාලඞ්‌කතො පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකො තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායී අනාවත්‌තිධම්‌මො තස්‌මා ලොකා. (සබ්‌බෙ එකගතිකා කාතබ්‌බා).
‘‘පරොපඤ්‌ඤාස, ආනන්‌ද, ඤාතිකෙ උපාසකා කාලඞ්‌කතා පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකා තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායිනො අනාවත්‌තිධම්‌මා තස්‌මා ලොකා. සාධිකනවුති, ආනන්‌ද, ඤාතිකෙ උපාසකා කාලඞ්‌කතා තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්‌තා සකදාගාමිනො; සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්‌ත්‌වා දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරිස්‌සන්‌ති. ඡාතිරෙකානි ඛො, ආනන්‌ද, පඤ්‌චසතානි ඤාතිකෙ උපාසකා කාලඞ්‌කතා තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා.
‘‘අනච්‌ඡරියං ඛො පනෙතං, ආනන්‌ද, යං මනුස්‌සභූතො කාලං කරෙය්‍ය; තස්‌මිං තස්‌මිං චෙ මං කාලඞ්‌කතෙ උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡිස්‌සථ. විහෙසා පෙසා, ආනන්‌ද, අස්‌ස තථාගතස්‌ස. තස්‌මාතිහානන්‌ද, ධම්‌මාදාසං නාම ධම්‌මපරියායං දෙසෙස්‌සාමි; යෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හිඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’.
‘‘කතමො ච සො, ආනන්‌ද, ධම්‌මාදාසො ධම්‌මපරියායො; යෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’.
‘‘ඉධානන්‌ද , අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අයං ඛො සො, ආනන්‌ද, ධම්‌මාදාසො ධම්‌මපරියායො; යෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො, සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’ති. දසමං.
වෙළුද්‌වාරවග්‌ගො පඨමො.
තස්‌සුද්‌දානං –
රාජා ඔගධදීඝාවු, සාරිපුත්‌තාපරෙ දුවෙ;
ථපතී වෙළුද්‌වාරෙය්‍යා, ගිඤ්‌ජකාවසථෙ තයොති.
2. රාජකාරාමවග්‌ගො
1. සහස්‌සභික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝසුත්‌තං
1007. එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති රාජකාරාමෙ. අථ ඛො සහස්‌සභික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝො [සහස්‌සො භික්‌ඛුනිසංඝො (සී.)] යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො තා භික්‌ඛුනියො භගවා එතදවොච –
‘‘චතූහි ඛො, භික්‌ඛුනියො, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛුනියො, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ …පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති, අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛුනියො, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. පඨමං.
2. බ්‍රාහ්‌මණසුත්‌තං
1008. සාවත්‌ථිනිදානං . ‘‘බ්‍රාහ්‌මණා, භික්‌ඛවෙ, උදයගාමිනිං නාම පටිපදං පඤ්‌ඤපෙන්‌ති. තෙ සාවකං එවං සමාදපෙන්‌ති – ‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, කාලස්‌සෙව උට්‌ඨාය පාචීනමුඛො යාහි. සො ත්‌වං මා සොබ්‌භං පරිවජ්‌ජෙහි, මා පපාතං, මා ඛාණුං, මා කණ්‌ඩකඨානං [කණ්‌ඩකං ඨානං (පී. ක.)], මා චන්‌දනියං, මා ඔළිගල්‌ලං. යත්‌ථ [යත්‌ථෙව (ස්‍යා. කං.), යානි වා (සී.)]පපතෙය්‍යාසි තත්‌ථෙව මරණං ආගමෙය්‍යාසි. එවං ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිස්‌සසී’’’ති.
‘‘තං ඛො පනෙතං, භික්‌ඛවෙ, බ්‍රාහ්‌මණානං බාලගමනමෙතං [බාලානං ගමනමෙතං (සී.)] මූළ්‌හගමනමෙතං න නිබ්‌බිදාය න විරාගාය න නිරොධාය න උපසමාය න අභිඤ්‌ඤාය න සම්‌බොධාය න නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති. අහඤ්‌ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, අරියස්‌ස විනයෙ උදයගාමිනිං පටිපදං පඤ්‌ඤපෙමි; යා එකන්‌තනිබ්‌බිදාය විරාගාය නිරොධාය උපසමාය අභිඤ්‌ඤාය සම්‌බොධාය නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති.
‘‘කතමා ච සා, භික්‌ඛවෙ, උදයගාමිනී පටිපදා; යා එකන්‌තනිබ්‌බිදාය…පෙ.… නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති? ඉධ , භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති; ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අයං ඛො සා, භික්‌ඛවෙ, උදයගාමිනී පටිපදා එකන්‌තනිබ්‌බිදාය…පෙ.… නිබ්‌බානාය සංවත්‌තතී’’ති. දුතියං.
3. ආනන්‌දත්‌ථෙරසුත්‌තං
1009. එකං සමයං ආයස්‌මා ච ආනන්‌දො ආයස්‌මා ච සාරිපුත්‌තො සාවත්‌ථියං විහරන්‌ති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා ආනන්‌දෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘කතිනං ඛො, ආවුසො ආනන්‌ද , ධම්‌මානං පහානා, කතිනං ධම්‌මානං සමන්‌නාගමනහෙතු, එවමයං පජා භගවතා බ්‍යාකතා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති? ‘‘චතුන්‌නං ඛො, ආවුසො, ධම්‌මානං පහානා, චතුන්‌නං ධම්‌මානං සමන්‌නාගමනහෙතු, එවමයං පජා භගවතා බ්‍යාකතා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති.
‘‘කතමෙසං චතුන්‌නං? යථාරූපෙන ඛො, ආවුසො, බුද්‌ධෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති තථාරූපස්‌ස බුද්‌ධෙ අප්‌පසාදො න හොති. යථාරූපෙන ච ඛො, ආවුසො, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො සුතවා අරියසාවකො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති තථාරූපස්‌ස බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’’ති.
‘‘යථාරූපෙන ච ඛො, ආවුසො, ධම්‌මෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති තථාරූපස්‌ස ධම්‌මෙ අප්‌පසාදො න හොති. යථාරූපෙන ච ඛො, ආවුසො, ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො සුතවා අරියසාවකො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති තථාරූපස්‌ස ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො හොති – ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො…පෙ.… විඤ්‌ඤූහීති.
‘‘යථාරූපෙන ච ඛො, ආවුසො, සඞ්‌ඝෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති තථාරූපස්‌ස සඞ්‌ඝෙ අප්‌පසාදො න හොති. යථාරූපෙන ච ඛො, ආවුසො, සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො සුතවා අරියසාවකො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති තථාරූපස්‌ස සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො හොති – සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති.
‘‘යථාරූපෙන ච ඛො, ආවුසො, දුස්‌සීල්‍යෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති තථාරූපස්‌ස දුස්‌සීල්‍යං න හොති. යථාරූපෙහි ච ඛො, ආවුසො, අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො සුතවා අරියසාවකො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති තථාරූපානි අරියකන්‌තානි සීලානි හොන්‌ති අඛණ්‌ඩානි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකානි. ඉමෙසං ඛො, ආවුසො, චතුන්‌නං ධම්‌මානං පහානා ඉමෙසං චතුන්‌නං ධම්‌මානං සමන්‌නාගමනහෙතු එවමයං පජා භගවතා බ්‍යාකතා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති. තතියං.
4. දුග්‌ගතිභයසුත්‌තං
1010. ‘‘චතූහි, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සබ්‌බදුග්‌ගතිභයං සමතික්‌කන්‌තො හොති. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සබ්‌බදුග්‌ගතිභයං සමතික්‌කන්‌තො හොතී’’ති. චතුත්‌ථං.
5. දුග්‌ගතිවිනිපාතභයසුත්‌තං
1011. ‘‘චතූහි, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සබ්‌බදුග්‌ගතිවිනිපාතභයං සමතික්‌කන්‌තො හොති. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සබ්‌බදුග්‌ගතිවිනිපාතභයං සමතික්‌කන්‌තො හොතී’’ති. පඤ්‌චමං.
6. පඨමමිත්‌තාමච්‌චසුත්‌තං
1012. ‘‘යෙ තෙ, භික්‌ඛවෙ, අනුකම්‌පෙය්‍යාථ, යෙ ච සොතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍යුං – මිත්‌තා වා අමච්‌චා වා ඤාතී වා සාලොහිතා වා – තෙ, භික්‌ඛවෙ, චතූසු සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙසු සමාදපෙතබ්‌බා , නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා. කතමෙසු චතූසු? බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙ සමාදපෙතබ්‌බා, නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙසු සීලෙසු සමාදපෙතබ්‌බා, නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා අඛණ්‌ඩෙසු…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙසු. යෙ තෙ, භික්‌ඛවෙ, අනුකම්‌පෙය්‍යාථ , යෙ ච සොතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍යුං – මිත්‌තා වා අමච්‌චා වා ඤාතී වා සාලොහිතා වා – තෙ, භික්‌ඛවෙ, ඉමෙසු චතූසු සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙසු සමාදපෙතබ්‌බා, නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා’’ති. ඡට්‌ඨං.
7. දුතියමිත්‌තාමච්‌චසුත්‌තං
1013. ‘‘යෙ තෙ, භික්‌ඛවෙ, අනුකම්‌පෙය්‍යාථ, යෙ ච සොතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍යුං – මිත්‌තා වා අමච්‌චා වා ඤාතී වා සාලොහිතා වා – තෙ, භික්‌ඛවෙ, චතූසු සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙසු සමාදපෙතබ්‌බා, නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා. කතමෙසු චතූසු? බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙ සමාදපෙතබ්‌බා, නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’’ති.
‘‘සියා, භික්‌ඛවෙ, චතුන්‌නං මහාභූතානං අඤ්‌ඤථත්‌තං – පථවීධාතුයා, ආපොධාතුයා, තෙජොධාතුයා, වායොධාතුයා – න ත්‌වෙව බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතස්‌ස අරියසාවකස්‌ස සියා අඤ්‌ඤථත්‌තං. තත්‍රිදං අඤ්‌ඤථත්‌තං – සො වත බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො අරියසාවකො නිරයං වා තිරච්‌ඡානයොනිං වා පෙත්‌තිවිසයං වා උපපජ්‌ජිස්‌සතී’’ති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. ‘‘ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙසු සීලෙසු සමාදපෙතබ්‌බා, නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා අඛණ්‌ඩෙසු…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙසු. සියා, භික්‌ඛවෙ, චතුන්‌නං මහාභූතානං අඤ්‌ඤථත්‌තං – පථවීධාතුයා, ආපොධාතුයා, තෙජොධාතුයා, වායොධාතුයා – න ත්‌වෙව අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අරියසාවකස්‌ස සියා අඤ්‌ඤථත්‌තං. තත්‍රිදං අඤ්‌ඤථත්‌තං – සො වත අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො නිරයං වා තිරච්‌ඡානයොනිං වා පෙත්‌තිවිසයං වා උපපජ්‌ජිස්‌සතීති – නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. යෙ තෙ, භික්‌ඛවෙ, අනුකම්‌පෙය්‍යාථ, යෙ ච සොතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍යුං – මිත්‌තා වා අමච්‌චා වා ඤාතී වා සාලොහිතා වා – තෙ, භික්‌ඛවෙ , ඉමෙසු චතූසු සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙසු සමාදපෙතබ්‌බා, නිවෙසෙතබ්‌බා, පතිට්‌ඨාපෙතබ්‌බා’’ති. සත්‌තමං.
8. පඨමදෙවචාරිකසුත්‌තං
1014. සාවත්‌ථිනිදානං. අථ ඛො ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො – සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙව – ජෙතවනෙ අන්‌තරහිතො දෙවෙසු තාවතිංසෙසු පාතුරහොසි. අථ ඛො සම්‌බහුලා තාවතිංසකායිකා දෙවතායො යෙනායස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාමොග්‌ගල්‌ලානං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො තා දෙවතායො ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො එතදවොච –
‘‘සාධු ඛො, ආවුසො, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනං හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, ආවුසො, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජන්‌ති. සාධු ඛො, ආවුසො, ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… සාධු ඛො, ආවුසො, අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනං හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, ආවුසො, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජන්‌තී’’ති.
‘‘සාධු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනං හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජන්‌ති. සාධු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනං හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජන්‌තී’’ති. අට්‌ඨමං.
9. දුතියදෙවචාරිකසුත්‌තං
1015. සාවත්‌ථිනිදානං . අථ ඛො ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො – සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙව – ජෙතවනෙ අන්‌තරහිතො දෙවෙසු තාවතිංසෙසු පාතුරහොසි. අථ ඛො සම්‌බහුලා තාවතිංසකායිකා දෙවතායො යෙනායස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාමොග්‌ගල්‌ලානං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො තා දෙවතායො ආයස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො එතදවොච –
‘‘සාධු ඛො, ආවුසො, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනං හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, ආවුසො, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපන්‌නා. සාධු ඛො, ආවුසො, ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනං හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, ආවුසො, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපන්‌නා’’ති.
‘‘සාධු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනං හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපන්‌නා. සාධු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනං හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, මාරිස මොග්‌ගල්‌ලාන, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපන්‌නා’’ති. නවමං.
10. තතියදෙවචාරිකසුත්‌තං
1016. අථ ඛො භගවා – සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙව – ජෙතවනෙ අන්‌තරහිතො දෙවෙසු තාවතිංසෙසු පාතුරහොසි. අථ ඛො සම්‌බහුලා තාවතිංසකායිකා දෙවතායො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨංසු. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො තා දෙවතායො භගවා එතදවොච –
‘‘සාධු ඛො, ආවුසො, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනං හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, ආවුසො, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා. සාධු ඛො, ආවුසො , ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනං හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, ආවුසො, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති.
‘‘සාධු ඛො, මාරිස, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනං හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, මාරිස, එවමයං පජා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා. සාධු ඛො, මාරිස, ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනං හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගමනහෙතු ඛො, මාරිස, එවමයං පජා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති. දසමං.
රාජකාරාමවග්‌ගො දුතියො.
තස්‌සුද්‌දානං –
මිත්‌තාමච්‌චා දුවෙ වුත්‌තා, තයො ච දෙවචාරිකාති.
3. සරණානිවග්‌ගො
1. පඨමමහානාමසුත්‌තං
1017. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං නිග්‍රොධාරාමෙ. අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො මහානාමො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ඉදං, භන්‌තෙ, කපිලවත්‌ථු ඉද්‌ධඤ්‌චෙව ඵීතඤ්‌ච බාහුජඤ්‌ඤං ආකිණ්‌ණමනුස්‌සං සම්‌බාධබ්‍යූහං. සො ඛ්‌වාහං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං වා පයිරුපාසිත්‌වා මනොභාවනීයෙ වා භික්‌ඛූ සායන්‌හසමයං කපිලවත්‌ථුං පවිසන්‌තො; භන්‌තෙනපි [විබ්‌භන්‌තෙනපි (සී.), භමන්‌තෙනපි (ක.)]හත්‌ථිනා සමාගච්‌ඡාමි ; භන්‌තෙනපි අස්‌සෙන සමාගච්‌ඡාමි; භන්‌තෙනපි රථෙන සමාගච්‌ඡාමි; භන්‌තෙනපි සකටෙන සමාගච්‌ඡාමි; භන්‌තෙනපි පුරිසෙන සමාගච්‌ඡාමි. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, තස්‌මිං සමයෙ මුස්‌සතෙව [මුසතෙව (?)] භගවන්‌තං ආරබ්‌භ සති, මුස්‌සති [මුසති (?)] ධම්‌මං ආරබ්‌භ සති, මුස්‌සති සඞ්‌ඝං ආරබ්‌භ සති. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, එවං හොති – ‘ඉමම්‌හි චාහං සමයෙ කාලං කරෙය්‍යං, කා මය්‌හං ගති, කො අභිසම්‌පරායො’’’ති?
‘‘මා භායි, මහානාම, මා භායි, මහානාම! අපාපකං තෙ මරණං භවිස්‌සති අපාපිකා කාලංකිරියා [කාලකිරියා (සී. ස්‍යා. කං.)]. යස්‌ස කස්‌සචි, මහානාම, දීඝරත්‌තං සද්‌ධාපරිභාවිතං චිත්‌තං සීලපරිභාවිතං චිත්‌තං සුතපරිභාවිතං චිත්‌තං චාගපරිභාවිතං චිත්‌තං පඤ්‌ඤාපරිභාවිතං චිත්‌තං, තස්‌ස යො හි ඛ්‌වායං කායො රූපී චාතුමහාභූතිකො [චාතුම්‌මහාභූතිකො (සී. ස්‍යා. කං.)]මාතාපෙත්‌තිකසම්‌භවො ඔදනකුම්‌මාසූපචයො අනිච්‌චුච්‌ඡාදනපරිමද්‌දනභෙදනවිද්‌ධංසනධම්‌මො. තං ඉධෙව කාකා වා ඛාදන්‌ති ගිජ්‌ඣා වා ඛාදන්‌ති කුලලා වා ඛාදන්‌ති සුනඛා වා ඛාදන්‌ති සිඞ්‌ගාලා[සිගාලා (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] වා ඛාදන්‌ති විවිධා වා පාණකජාතා ඛාදන්‌ති; යඤ්‌ච ඛ්‌වස්‌ස චිත්‌තං දීඝරත්‌තං සද්‌ධාපරිභාවිතං…පෙ.… පඤ්‌ඤාපරිභාවිතං තං උද්‌ධගාමි හොති විසෙසගාමි.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මහානාම, පුරිසො සප්‌පිකුම්‌භං වා තෙලකුම්‌භං වා ගම්‌භීරං උදකරහදං ඔගාහිත්‌වා භින්‌දෙය්‍ය. තත්‍ර යා අස්‌ස සක්‌ඛරා වා කඨලා [කථලා (පී. ක.)] වා සා අධොගාමී අස්‌ස, යඤ්‌ච ඛ්‌වස්‌ස තත්‍ර සප්‌පි වා තෙලං වා තං උද්‌ධගාමි අස්‌ස විසෙසගාමි. එවමෙව ඛො, මහානාම, යස්‌ස කස්‌සචි දීඝරත්‌තං සද්‌ධාපරිභාවිතං චිත්‌තං…පෙ.… පඤ්‌ඤාපරිභාවිතං චිත්‌තං තස්‌ස යො හි ඛ්‌වායං කායො රූපී චාතුමහාභූතිකො මාතාපෙත්‌තිකසම්‌භවො ඔදනකුම්‌මාසූපචයො අනිච්‌චුච්‌ඡාදනපරිමද්‌දනභෙදනවිද්‌ධංසනධම්‌මො තං ඉධෙව කාකා වා ඛාදන්‌ති ගිජ්‌ඣා වා ඛාදන්‌ති කුලලා වා ඛාදන්‌ති සුනඛා වා ඛාදන්‌ති සිඞ්‌ගාලා වා ඛාදන්‌ති විවිධා වා පාණකජාතා ඛාදන්‌ති; යඤ්‌ච ඛ්‌වස්‌ස චිත්‌තං දීඝරත්‌තං සද්‌ධාපරිභාවිතං…පෙ.… පඤ්‌ඤාපරිභාවිතං තං උද්‌ධගාමි හොති විසෙසගාමි. තුය්‌හං ඛො පන, මහානාම, දීඝරත්‌තං සද්‌ධාපරිභාවිතං චිත්‌තං…පෙ.… පඤ්‌ඤාපරිභාවිතං චිත්‌තං . මා භායි, මහානාම , මා භායි, මහානාම! අපාපකං තෙ මරණං භවිස්‌සති, අපාපිකා කාලංකිරියා’’ති. පඨමං.
2. දුතියමහානාමසුත්‌තං
1018. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං නිග්‍රොධාරාමෙ. අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො මහානාමො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ඉදං, භන්‌තෙ, කපිලවත්‌ථු ඉද්‌ධඤ්‌චෙව ඵීතඤ්‌ච බාහුජඤ්‌ඤං ආකිණ්‌ණමනුස්‌සං සම්‌බාධබ්‍යූහං. සො ඛ්‌වාහං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං වා පයිරුපාසිත්‌වා මනොභාවනීයෙ වා භික්‌ඛූ සායන්‌හසමයං කපිලවත්‌ථුං පවිසන්‌තො; භන්‌තෙනපි හත්‌ථිනා සමාගච්‌ඡාමි; භන්‌තෙනපි අස්‌සෙන සමාගච්‌ඡාමි; භන්‌තෙනපි රථෙන සමාගච්‌ඡාමි; භන්‌තෙ, නපි සකටෙන සමාගච්‌ඡාමි; භන්‌තෙ, නපි පුරිසෙන සමාගච්‌ඡාමි. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, තස්‌මිං සමයෙ මුස්‌සතෙව භගවන්‌තං ආරබ්‌භ සති, මුස්‌සති ධම්‌මං ආරබ්‌භ සති, මුස්‌සති සඞ්‌ඝං ආරබ්‌භ සති. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, එවං හොති – ‘ඉමම්‌හි චාහං සමයෙ කාලං කරෙය්‍යං, කා මය්‌හං ගති, කො අභිසම්‌පරායො’’’ති?
‘‘මා භායි, මහානාම, මා භායි, මහානාම! අපාපකං තෙ මරණං භවිස්‌සති අපාපිකා කාලංකිරියා. චතූහි ඛො, මහානාම, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො නිබ්‌බානනින්‌නො හොති නිබ්‌බානපොණො නිබ්‌බානපබ්‌භාරො. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, මහානාම, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ …පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි.
‘‘සෙය්‍යථාපි , මහානාම, රුක්‌ඛො පාචීනනින්‌නො පාචීනපොණො පාචීනපබ්‌භාරො, සො මූලච්‌ඡින්‌නො කතමෙන පපතෙය්‍යා’’ති? ‘‘යෙන, භන්‌තෙ, නින්‌නො යෙන පොණො යෙන පබ්‌භාරො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහානාම, ඉමෙහි චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො නිබ්‌බානනින්‌නො හොති නිබ්‌බානපොණො නිබ්‌බානපබ්‌භාරො’’ති. දුතියං.
3. ගොධසක්‌කසුත්‌තං
1019. කපිලවත්‌ථුනිදානං . අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො යෙන ගොධා සක්‌කො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ගොධං සක්‌කං එතදවොච – ‘‘කතිහි [කතීහි (පී. ක.) රූපසිද්‌ධි ඔලොකෙතබ්‌බා] ත්‌වං, ගොධෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාසි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණ’’න්‌ති?
‘‘තීහි ඛ්‌වාහං, මහානාම, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණං. කතමෙහි තීහි? ඉධ, මහානාම, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති. ඉමෙහි ඛ්‌වාහං, මහානාම, තීහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණං.
‘‘ත්‌වං පන, මහානාම, කතිහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාසි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණ’’න්‌ති? ‘‘චතූහි ඛ්‌වාහං, ගොධෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණං. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, ගොධෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛ්‌වාහං, ගොධෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණ’’න්‌ති.
‘‘ආගමෙහි ත්‌වං, මහානාම, ආගමෙහි ත්‌වං, මහානාම! භගවාව එතං ජානෙය්‍ය එතෙහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං වා අසමන්‌නාගතං වා’’ති. ‘‘ආයාම, ගොධෙ, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යාම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතො එතමත්‌ථං ආරොචෙස්‌සාමා’’ති. අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො ගොධා ච සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො මහානාමො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච –
‘‘ඉධාහං , භන්‌තෙ, යෙන ගොධා සක්‌කො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ගොධං සක්‌කං එතදවොචං – ‘කතිහි ත්‌වං, ගොධෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාසි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණං’? එවං වුත්‌තෙ, භන්‌තෙ, ගොධා සක්‌කො මං එතදවොච –
‘‘තීහි ඛ්‌වාහං, මහානාම, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණං. කතමෙහි තීහි? ඉධ, මහානාම, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති. ඉමෙහි ඛ්‌වාහං, මහානාම, තීහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණං. ත්‌වං පන, මහානාම, කතමෙහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාසි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණ’’න්‌ති?
‘‘එවං වුත්‌තාහං, භන්‌තෙ, ගොධං සක්‌කං එතදවොචං – ‘චතූහි ඛ්‌වාහං, ගොධෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණං. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, ගොධෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛ්‌වාහං, ගොධෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං සොතාපන්‌නපුග්‌ගලං ආජානාමි අවිනිපාතධම්‌මං නියතං සම්‌බොධිපරායණ’’’න්‌ති.
‘‘එවං වුත්‌තෙ, භන්‌තෙ, ගොධා සක්‌කො මං එතදවොච – ‘ආගමෙහි ත්‌වං, මහානාම, ආගමෙහි ත්‌වං, මහානාම! භගවාව එතං ජානෙය්‍ය එතෙහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං වා අසමන්‌නාගතං වා’’’ති. ‘‘ඉධ , භන්‌තෙ, කොචිදෙව ධම්‌මො සමුප්‌පාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, එකතො අස්‌ස භගවා එකතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො ච. යෙනෙව භගවා තෙනෙවාහං අස්‌සං. එවං පසන්‌නං මං, භන්‌තෙ, භගවා ධාරෙතු. ඉධ, භන්‌තෙ, කොචිදෙව ධම්‌මො සමුප්‌පාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, එකතො අස්‌ස භගවා එකතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝො ච. යෙනෙව භගවා තෙනෙවාහං අස්‌සං. එවං පසන්‌නං මං, භන්‌තෙ, භගවා ධාරෙතු. ඉධ, භන්‌තෙ, කොචිදෙව ධම්‌මො සමුප්‌පාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, එකතො අස්‌ස භගවා එකතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝො ච උපාසකා ච. යෙනෙව භගවා තෙනෙවාහං අස්‌සං. එවං පසන්‌නං මං, භන්‌තෙ, භගවා ධාරෙතු. ඉධ, භන්‌තෙ, කොචිදෙව ධම්‌මො සමුප්‌පාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, එකතො අස්‌ස භගවා එකතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝො උපාසකා උපාසිකායො ච. යෙනෙව භගවා තෙනෙවාහං අස්‌සං. එවං පසන්‌නං මං, භන්‌තෙ, භගවා ධාරෙතු. ඉධ, භන්‌තෙ, කොචිදෙව ධම්‌මො සමුප්‌පාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, එකතො අස්‌ස භගවා එකතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝො උපාසකා උපාසිකායො සදෙවකො ච ලොකො සමාරකො සබ්‍රහ්‌මකො සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණී පජා සදෙවමනුස්‌සා. යෙනෙව භගවා තෙනෙවාහං අස්‌සං. එවං පසන්‌නං මං, භන්‌තෙ, භගවා ධාරෙතූ’’ති. ‘‘එවංවාදී ත්‌වං, ගොධෙ, මහානාමං සක්‌කං කිං වදෙසී’’ති? ‘‘එවංවාදාහං, භන්‌තෙ, මහානාමං සක්‌කං න කිඤ්‌චි වදාමි, අඤ්‌ඤත්‍ර කල්‍යාණා අඤ්‌ඤත්‍ර කුසලා’’ති. තතියං.
4. පඨමසරණානිසක්‌කසුත්‌තං
1020. කපිලවත්‌ථුනිදානං . තෙන ඛො පන සමයෙන සරණානි [සරකානි (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] සක්‌කො කාලඞ්‌කතො හොති. සො භගවතා බ්‍යාකතො – ‘‘සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. තත්‍ර සුදං සම්‌බහුලා සක්‌කා සඞ්‌ගම්‌ම සමාගම්‌ම උජ්‌ඣායන්‌ති ඛීයන්‌ති විපාචෙන්‌ති – ‘‘අච්‌ඡරියං වත, භො, අබ්‌භුතං වත, භො! එත්‌ථ දානි කො න සොතාපන්‌නො භවිස්‌සති! යත්‍ර හි නාම සරණානි සක්‌කො කාලඞ්‌කතො; සො භගවතා බ්‍යාකතො – ‘සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’ති. සරණානි සක්‌කො සික්‌ඛාදුබ්‌බල්‍යමාපාදි, මජ්‌ජපානං අපායී’’ති.
අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො මහානාමො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ඉධ, භන්‌තෙ, සරණානි සක්‌කො කාලඞ්‌කතො. සො භගවතා බ්‍යාකතො – ‘සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’ති. තත්‍ර සුදං, භන්‌තෙ, සම්‌බහුලා සක්‌කා සඞ්‌ගම්‌ම සමාගම්‌ම උජ්‌ඣායන්‌ති ඛීයන්‌ති විපාචෙන්‌ති – ‘‘අච්‌ඡරියං වත භො, අබ්‌භුතං වත භො! එත්‌ථ දානි කො න සොතපන්‌නො භවිස්‌සති! යත්‍ර හි නාම සරණානි සක්‌කො කාලඞ්‌කතො; සො භගවතා බ්‍යාකතො – ‘සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’ති. සරණානි සක්‌කො සික්‌ඛාදුබ්‌බල්‍යමාපාදි, මජ්‌ජපානං අපායී’’ති.
‘‘යො සො, මහානාම, දීඝරත්‌තං උපාසකො බුද්‌ධං සරණං ගතො ධම්‌මං සරණං ගතො සඞ්‌ඝං සරණං ගතො, සො කථං විනිපාතං ගච්‌ඡෙය්‍ය! යඤ්‌හි තං, මහානාම, සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය – ‘දීඝරත්‌තං උපාසකො බුද්‌ධං සරණං ගතො ධම්‌මං සරණං ගතො සඞ්‌ඝං සරණං ගතො’ති, සරණානි සක්‌කං සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය. සරණානි , මහානාම, සක්‌කො දීඝරත්‌තං උපාසකො බුද්‌ධං සරණං ගතො ධම්‌මං සරණං ගතො සඞ්‌ඝං සරණං ගතො. සො කථං විනිපාතං ගච්‌ඡෙය්‍ය!
‘‘ඉධ, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… හාසපඤ්‌ඤො ජවනපඤ්‌ඤො විමුත්‌තියා ච සමන්‌නාගතො. සො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… හාසපඤ්‌ඤො ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. සො පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකො හොති තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායී අනාවත්‌තිධම්‌මො තස්‌මා[අස්‌මා (ස්‍යා. කං. පී. ක.)] ලොකා. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. සො තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්‌තා සකදාගාමී හොති, සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්‌ත්‌වා දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරොති . අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති; ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. සො තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණොති . අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො න හෙව ඛො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති… න ධම්‌මෙ…පෙ.… න සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. අපි චස්‌ස ඉමෙ ධම්‌මා හොන්‌ති – සද්‌ධින්‌ද්‍රියං, වීරියින්‌ද්‍රියං, සතින්‌ද්‍රියං, සමාධින්‌ද්‍රියං, පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. තථාගතප්‌පවෙදිතා චස්‌ස ධම්‌මා පඤ්‌ඤාය මත්‌තසො නිජ්‌ඣානං ඛමන්‌ති. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො අගන්‌තා නිරයං අගන්‌තා තිරච්‌ඡානයොනිං අගන්‌තා පෙත්‌තිවිසයං අගන්‌තා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො න හෙව ඛො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති… න ධම්‌මෙ…පෙ.… න සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො, අපි චස්‌ස ඉමෙ ධම්‌මා හොන්‌ති සද්‌ධින්‌ද්‍රියං…පෙ.… පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. තථාගතෙ චස්‌ස සද්‌ධාමත්‌තං හොති පෙමමත්‌තං. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො අගන්‌තා නිරයං අගන්‌තා තිරච්‌ඡානයොනිං අගන්‌තා පෙත්‌තිවිසයං අගන්‌තා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං. ඉමෙ චෙපි, මහානාම, මහාසාලා සුභාසිතං දුබ්‌භාසිතං ආජානෙය්‍යුං, ඉමෙ චාහං [ඉමෙවාහං (ස්‍යා. කං.), ඉමෙසාහං (ක.)] මහාසාලෙ බ්‍යාකරෙය්‍යං – ‘සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’ති; කිමඞ්‌ගං [කිමඞ්‌ග (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] පන සරණානිං සක්‌කං. සරණානි, මහානාම, සක්‌කො මරණකාලෙ සික්‌ඛං සමාදියී’’ති. චතුත්‌ථං.
5. දුතියසරණානිසක්‌කසුත්‌තං
1021. කපිලවත්‌ථුනිදානං . තෙන ඛො පන සමයෙන සරණානි සක්‌කො කාලඞ්‌කතො හොති. සො භගවතා බ්‍යාකතො – ‘‘සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. තත්‍ර සුදං සම්‌බහුලා සක්‌කා සඞ්‌ගම්‌ම සමාගම්‌ම උජ්‌ඣායන්‌ති ඛීයන්‌ති විපාචෙන්‌ති – ‘‘අච්‌ඡරියං වත, භො, අබ්‌භුතං වත, භො! එත්‌ථ දානි කො න සොතාපන්‌නො භවිස්‌සති! යත්‍ර හි නාම සරණානි සක්‌කො කාලඞ්‌කතො. සො භගවතා බ්‍යාකතො – ‘සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’ති. සරණානි සක්‌කො සික්‌ඛාය අපරිපූරකාරී අහොසී’’ති. අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො මහානාමො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච –
‘‘ඉධ, භන්‌තෙ, සරණානි සක්‌කො කාලඞ්‌කතො. සො භගවතා බ්‍යාකතො – ‘සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’ති. තත්‍ර සුදං, භන්‌තෙ, සම්‌බහුලා සක්‌කා සඞ්‌ගම්‌ම සමාගම්‌ම උජ්‌ඣායන්‌ති ඛීයන්‌ති විපාචෙන්‌ති – ‘අච්‌ඡරියං වත, භො, අබ්‌භුතං වත, භො! එත්‌ථ දානි කො න සොතාපන්‌නො භවිස්‌සති! යත්‍ර හි නාම සරණානි සක්‌කො කාලඞ්‌කතො. සො භගවතා බ්‍යාකතො – සොතාපන්‌නො අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණොති. සරණානි සක්‌කො සික්‌ඛාය අපරිපූරකාරී අහොසී’’’ති.
‘‘යො සො, මහානාම, දීඝරත්‌තං උපාසකො බුද්‌ධං සරණං ගතො ධම්‌මං සරණං ගතො සඞ්‌ඝං සරණං ගතො, සො කථං විනිපාතං ගච්‌ඡෙය්‍ය! යඤ්‌හි තං, මහානාම, සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය – ‘දීඝරත්‌තං උපාසකො බුද්‌ධං සරණං ගතො ධම්‌මං සරණං ගතො සඞ්‌ඝං සරණං ගතො’, සරණානිං සක්‌කං සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය. සරණානි, මහානාම, සක්‌කො දීඝරත්‌තං උපාසකො බුද්‌ධං සරණං ගතො ධම්‌මං සරණං ගතො සඞ්‌ඝං සරණං ගතො, සො කථං විනිපාතං ගච්‌ඡෙය්‍ය!
‘‘ඉධ, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ එකන්‌තගතො හොති අභිප්‌පසන්‌නො – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… හාසපඤ්‌ඤො ජවනපඤ්‌ඤො විමුත්‌තියා ච සමන්‌නාගතො . සො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. අයම්‌පි ඛො, මහානාම , පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ එකන්‌තගතො හොති අභිප්‌පසන්‌නො – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… හාසපඤ්‌ඤො ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. සො පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායී හොති, උපහච්‌චපරිනිබ්‌බායී හොති, අසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී හොති, සසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී හොති, උද්‌ධංසොතො හොති අකනිට්‌ඨගාමී. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ එකන්‌තගතො හොති අභිප්‌පසන්‌නො – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. සො තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්‌තා සකදාගාමී හොති, සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්‌ත්‌වා දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරොති. අයම්‌පි ඛො, මහානාම , පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො බුද්‌ධෙ එකන්‌තගතො හොති අභිප්‌පසන්‌නො – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො. සො තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො පරිමුත්‌තො නිරයා පරිමුත්‌තො තිරච්‌ඡානයොනියා පරිමුත්‌තො පෙත්‌තිවිසයා පරිමුත්‌තො අපායදුග්‌ගතිවිනිපාතා.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො න හෙව ඛො බුද්‌ධෙ එකන්‌තගතො හොති අභිප්‌පසන්‌නො…පෙ.… න ධම්‌මෙ…පෙ.… න සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො; අපි චස්‌ස ඉමෙ ධම්‌මා හොන්‌ති – සද්‌ධින්‌ද්‍රියං …පෙ.… පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. තථාගතප්‌පවෙදිතා චස්‌ස ධම්‌මා පඤ්‌ඤාය මත්‌තසො නිජ්‌ඣානං ඛමන්‌ති. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො අගන්‌තා නිරයං අගන්‌තා තිරච්‌ඡානයොනිං අගන්‌තා පෙත්‌තිවිසයං අගන්‌තා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං.
‘‘ඉධ පන, මහානාම, එකච්‌චො පුග්‌ගලො න හෙව ඛො බුද්‌ධෙ එකන්‌තගතො හොති අභිප්‌පසන්‌නො… න ධම්‌මෙ…පෙ.… න සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… න හාසපඤ්‌ඤො න ජවනපඤ්‌ඤො න ච විමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො; අපි චස්‌ස ඉමෙ ධම්‌මා හොන්‌ති – සද්‌ධින්‌ද්‍රියං…පෙ.… පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. තථාගතෙ චස්‌ස සද්‌ධාමත්‌තං හොති පෙමමත්‌තං. අයම්‌පි ඛො, මහානාම, පුග්‌ගලො අගන්‌තා නිරයං අගන්‌තා තිරච්‌ඡානයොනිං අගන්‌තා පෙත්‌තිවිසයං අගන්‌තා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මහානාම, දුක්‌ඛෙත්‌තං දුබ්‌භූමං අවිහතඛාණුකං, බීජානි චස්‌සු ඛණ්‌ඩානි පූතීනි වාතාතපහතානි අසාරාදානි අසුඛසයිතානි [අසුඛාපස්‌සයිතානි (ක.)], දෙවො ච න සම්‌මා[දෙවො පන සම්‌මා (ස්‍යා. කං.), දෙවො න සම්‌මා (ක.) දී. නි. 2.438] ධාරං අනුප්‌පවෙච්‌ඡෙය්‍ය. අපි නු තානි බීජානි වුද්‌ධිං විරූළ්‌හිං වෙපුල්‌ලං ආපජ්‌ජෙය්‍යු’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘එවමෙව ඛො, මහානාම, ඉධ ධම්‌මො දුරක්‌ඛාතො [ද්‌වාක්‌ඛාතො (පී. ක.)] හොති දුප්‌පවෙදිතො අනිය්‍යානිකො අනුපසමසංවත්‌තනිකො අසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධප්‌පවෙදිතො – ඉදමහං දුක්‌ඛෙත්‌තස්‌මිං වදාමි. තස්‌මිඤ්‌ච ධම්‌මෙ සාවකො විහරති ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපන්‌නො සාමීචිප්‌පටිපන්‌නො අනුධම්‌මචාරී – ඉදමහං දුබ්‌බීජස්‌මිං වදාමි’’.
‘‘සෙය්‍යථාපි, මහානාම, සුඛෙත්‌තං සුභූමං සුවිහතඛාණුකං, බීජානි චස්‌සු අඛණ්‌ඩානි අපූතීනි අවාතාතපහතානි සාරාදානි සුඛසයිතානි; දෙවො ච [දෙවො චස්‌ස (ස්‍යා. කං. ක.)] සම්‌මා ධාරං අනුප්‌පවෙච්‌ඡෙය්‍ය. අපි නු තානි බීජානි වුද්‌ධිං විරූළ්‌හිං වෙපුල්‌ලං ආපජ්‌ජෙය්‍යු’’න්‌ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’. ‘‘එවමෙව ඛො, මහානාම, ඉධ ධම්‌මො ස්‌වාක්‌ඛාතො හොති සුප්‌පවෙදිතො නිය්‍යානිකො උපසමසංවත්‌තනිකො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධප්‌පවෙදිතො – ඉදමහං සුඛෙත්‌තස්‌මිං වදාමි. තස්‌මිඤ්‌ච ධම්‌මෙ සාවකො විහරති ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපන්‌නො සාමීචිප්‌පටිපන්‌නො අනුධම්‌මචාරී – ඉදමහං සුබීජස්‌මිං වදාමි. කිමඞ්‌ගං පන සරණානිං සක්‌කං! සරණානි, මහානාම, සක්‌කො මරණකාලෙ සික්‌ඛාය පරිපූරකාරී අහොසී’’ති. පඤ්‌චමං.
6. පඨමඅනාථපිණ්‌ඩිකසුත්‌තං
1022. සාවත්‌ථිනිදානං . තෙන ඛො පන සමයෙන අනාථපිණ්‌ඩිකො ගහපති ආබාධිකො හොති දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. අථ ඛො අනාථපිණ්‌ඩිකො ගහපති අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, යෙනායස්‌මා සාරිපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මම වචනෙන ආයස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌ද – ‘අනාථපිණ්‌ඩිකො, භන්‌තෙ, ගහපති ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. සො ආයස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දතී’ති. එවඤ්‌ච වදෙහි – ‘සාධු කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො යෙන අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති.
‘‘එවං , භන්‌තෙ’’ති ඛො සො පුරිසො අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙනායස්‌මා සාරිපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සො පුරිසො ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං එතදවොච –
‘‘අනාථපිණ්‌ඩිකො, භන්‌තෙ, ගහපති ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. සො ආයස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දති. එවඤ්‌ච වදති – ‘සාධු කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො යෙන අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති. අධිවාසෙසි ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො තුණ්‌හීභාවෙන.
අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය ආයස්‌මතා ආනන්‌දෙන පච්‌ඡාසමණෙන යෙන අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්‌ජ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො අනාථපිණ්‌ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘කච්‌චි තෙ, ගහපති, ඛමනීයං කච්‌චි යාපනීයං? කච්‌චි දුක්‌ඛා වෙදනා පටික්‌කමන්‌ති, නො අභික්‌කමන්‌ති; පටික්‌කමොසානං පඤ්‌ඤායති, නො අභික්‌කමො’’ති? ‘‘න මෙ, භන්‌තෙ, ඛමනීයං, න යාපනීයං. බාළ්‌හා මෙ දුක්‌ඛා වෙදනා අභික්‌කමන්‌ති, නො පටික්‌කමන්‌ති; අභික්‌කමොසානං පඤ්‌ඤායති, නො පටික්‌කමො’’ති.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, බුද්‌ධෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති තථාරූපො තෙ බුද්‌ධෙ අප්‌පසාදො නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. තඤ්‌ච පන තෙ බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, ධම්‌මෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපො තෙ ධම්‌මෙ අප්‌පසාදො නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො – ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො…පෙ.… පච්‌චත්‌තං වෙදිතබ්‌බො විඤ්‌ඤූහීති. තඤ්‌ච පන තෙ ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, සඞ්‌ඝෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපො තෙ සඞ්‌ඝෙ අප්‌පසාදො නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො – සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති. තඤ්‌ච පන තෙ සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, දුස්‌සීල්‍යෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපං තෙ දුස්‌සීල්‍යං නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, අරියකන්‌තානි සීලානි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකානි. තානි ච පන තෙ අරියකන්‌තානි සීලානි අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපාය ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාදිට්‌ඨියා සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපා තෙ මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාදිට්‌ඨි. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාදිට්‌ඨිං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති , තථාරූපො තෙ මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපාය ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාවාචාය සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපා තෙ මිච්‌ඡාවාචා නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාවාචා. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාවාචං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාකම්‌මන්‌තෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපො තෙ මිච්‌ඡාකම්‌මන්‌තො නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාකම්‌මන්‌තො. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාකම්‌මන්‌තං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාආජීවෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපො තෙ මිච්‌ඡාආජීවො නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාආජීවො. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාආජීවං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාවායාමෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපො තෙ මිච්‌ඡාවායාමො නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාවායාමො. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාවායාමං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපාය ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාසතියා සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපා තෙ මිච්‌ඡාසති නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාසති. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාසතිං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාසමාධිනා සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති , තථාරූපො තෙ මිච්‌ඡාසමාධි නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාසමාධි. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාසමාධිං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපෙන ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාඤාණෙන සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපං තෙ මිච්‌ඡාඤාණං නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාඤාණං. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාඤාණං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍ය.
‘‘යථාරූපාය ඛො, ගහපති, මිච්‌ඡාවිමුත්‌තියා සමන්‌නාගතො අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති, තථාරූපා තෙ මිච්‌ඡාවිමුත්‌ති නත්‌ථි. අත්‌ථි ච ඛො තෙ, ගහපති, සම්‌මාවිමුත්‌ති. තඤ්‌ච පන තෙ සම්‌මාවිමුත්‌තිං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙය්‍යා’’ති.
අථ ඛො අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස ඨානසො වෙදනා පටිප්‌පස්‌සම්‌භිංසු. අථ ඛො අනාථපිණ්‌ඩිකො ගහපති ආයස්‌මන්‌තඤ්‌ච සාරිපුත්‌තං ආයස්‌මන්‌තඤ්‌ච ආනන්‌දං සකෙනෙව ථාලිපාකෙන පරිවිසි. අථ ඛො අනාථපිණ්‌ඩිකො ගහපති ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං භුත්‌තාවිං ඔනීතපත්‌තපාණිං අඤ්‌ඤතරං නීචාසනං ගහෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො අනාථපිණ්‌ඩිකං ගහපතිං ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –
‘‘යස්‌ස සද්‌ධා තථාගතෙ, අචලා සුප්‌පතිට්‌ඨිතා;
සීලඤ්‌ච යස්‌ස කල්‍යාණං, අරියකන්‌තං පසංසිතං.
‘‘සඞ්‌ඝෙ පසාදො යස්‌සත්‌ථි, උජුභූතඤ්‌ච දස්‌සනං;
අදලිද්‌දොති [අදළිද්‌දොති (සී. ස්‍යා. කං.)] තං ආහු, අමොඝං තස්‌ස ජීවිතං.
අනුයුඤ්‌ජෙථ මෙධාවී, සරං බුද්‌ධානසාසන’’න්‌ති.
අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො අනාථපිණ්‌ඩිකං ගහපතිං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමි.
අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං භගවා එතදවොච – ‘‘හන්‌ද! කුතො නු ත්‌වං, ආනන්‌ද, ආගච්‌ඡසි දිවාදිවස්‌සා’’ති? ‘‘ආයස්‌මතා, භන්‌තෙ, සාරිපුත්‌තෙන අනාථපිණ්‌ඩිකො ගහපති ඉමිනා ච ඉමිනා ච ඔවාදෙන ඔවදිතො’’ති. ‘‘පණ්‌ඩිතො, ආනන්‌ද, සාරිපුත්‌තො; මහාපඤ්‌ඤො, ආනන්‌ද, සාරිපුත්‌තො, යත්‍ර හි නාම චත්‌තාරි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානි දසහාකාරෙහි විභජිස්‌සතී’’ති. ඡට්‌ඨං.
7. දුතියඅනාථපිණ්‌ඩිකසුත්‌තං
1023. සාවත්‌ථිනිදානං. තෙන ඛො පන සමයෙන අනාථපිණ්‌ඩිකො ගහපති ආබාධිකො හොති දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. අථ ඛො අනාථපිණ්‌ඩිකො ගහපති අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මම වචනෙන ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌ද – ‘අනාථපිණ්‌ඩිකො, භන්‌තෙ, ගහපති ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. සො ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දතී’ති. එවඤ්‌ච වදෙහි – ‘සාධු කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති.
‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො සො පුරිසො අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සො පුරිසො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘අනාථපිණ්‌ඩිකො, භන්‌තෙ, ගහපති ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. සො ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දති. එවඤ්‌ච වදති – ‘සාධු කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති. අධිවාසෙසි ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො තුණ්‌හීභාවෙන.
අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්‌ජ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො අනාථපිණ්‌ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘කච්‌චි තෙ, ගහපති, ඛමනීයං, කච්‌චි යාපනීයං? කච්‌චි දුක්‌ඛා වෙදනා පටික්‌කමන්‌ති, නො අභික්‌කමන්‌ති; පටික්‌කමොසානං පඤ්‌ඤායති, නො අභික්‌කමො’’ති? ‘‘න මෙ, භන්‌තෙ, ඛමනීයං න යාපනීයං. බාළ්‌හා මෙ දුක්‌ඛා වෙදනා අභික්‌කමන්‌ති, නො පටික්‌කමන්‌ති; අභික්‌කමොසානං පඤ්‌ඤායති, නො පටික්‌කමො’’ති.
‘‘චතූහි ඛො, ගහපති, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අස්‌සුතවතො පුථුජ්‌ජනස්‌ස හොති උත්‌තාසො, හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, ගහපති, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො බුද්‌ධෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති. තඤ්‌ච පනස්‌ස බුද්‌ධෙ අප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො හොති උත්‌තාසො, හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං.
‘‘පුන චපරං, ගහපති, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො ධම්‌මෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති. තඤ්‌ච පනස්‌ස ධම්‌මෙ අප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො හොති උත්‌තාසො, හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං.
‘‘පුන චපරං, ගහපති, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො සඞ්‌ඝෙ අප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති. තඤ්‌ච පනස්‌ස සඞ්‌ඝෙ අප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො හොති උත්‌තාසො, හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං.
‘‘පුන චපරං, ගහපති, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො දුස්‌සීල්‍යෙන සමන්‌නාගතො හොති. තඤ්‌ච පනස්‌ස දුස්‌සීල්‍යං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො හොති උත්‌තාසො, හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං. ඉමෙහි ඛො, ගහපති, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අස්‌සුතවතො පුථුජ්‌ජනස්‌ස හොති උත්‌තාසො, හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං.
‘‘චතූහි ඛො, ගහපති, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස සුතවතො අරියසාවකස්‌ස න හොති උත්‌තාසො, න හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, න හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, ගහපති, සුතවා අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. තඤ්‌ච පනස්‌ස බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො න හොති උත්‌තාසො, න හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, න හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං.
‘‘පුන චපරං, ගහපති, සුතවා අරියසාවකො ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො…පෙ.… පච්‌චත්‌තං වෙදිතබ්‌බො විඤ්‌ඤූහීති. තඤ්‌ච පනස්‌ස ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො න හොති උත්‌තාසො, න හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, න හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං.
‘‘පුන චපරං, ගහපති, සුතවා අරියසාවකො සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති. තඤ්‌ච පනස්‌ස සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදං අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො න හොති උත්‌තාසො, න හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, න හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං.
‘‘පුන චපරං, ගහපති, සුතවා අරියසාවකො අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. තානි ච පනස්‌ස අරියකන්‌තානි සීලානි අත්‌තනි සමනුපස්‌සතො න හොති උත්‌තාසො, න හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, න හොති සම්‌පරායිකං මරණභයං. ඉමෙහි ඛො, ගහපති, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස සුතවතො අරියසාවකස්‌ස න හොති උත්‌තාසො, න හොති ඡම්‌භිතත්‌තං, න හොති සම්‌පරායිකං මරණභය’’න්‌ති.
‘‘නාහං, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, භායාමි. ක්‍යාහං භායිස්‌සාමි! අහඤ්‌හි, භන්‌තෙ, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොමි – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොමි – සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති. යානි චිමානි, භන්‌තෙ, භගවතා ගිහිසාමීචිකානි සික්‌ඛාපදානි දෙසිතානි, නාහං තෙසං කිඤ්‌චි අත්‌තනි ඛණ්‌ඩං සමනුපස්‌සාමී’’ති . ‘‘ලාභා තෙ, ගහපති, සුලද්‌ධං තෙ, ගහපති! සොතාපත්‌තිඵලං තයා, ගහපති, බ්‍යාකත’’න්‌ති. සත්‌තමං.
8. පඨමභයවෙරූපසන්‌තසුත්‌තං
1024. සාවත්‌ථිනිදානං. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො අනාථපිණ්‌ඩිකං ගහපතිං භගවා එතදවොච – ‘‘යතො ඛො, ගහපති, අරියසාවකස්‌ස පඤ්‌ච භයානි වෙරානි වූපසන්‌තානි ච හොන්‌ති, චතූහි ච සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො හොති, අරියො චස්‌ස ඤායො පඤ්‌ඤාය සුදිට්‌ඨො හොති සුප්‌පටිවිද්‌ධො, සො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි [ඛීණතිරච්‌ඡානයොනියො (සබ්‌බත්‌ථ)] ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො; සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’.
‘‘කතමානි පඤ්‌ච භයානි වෙරානි වූපසන්‌තානි හොන්‌ති? යං, ගහපති, පාණාතිපාතී පාණාතිපාතප්‌පච්‌චයා දිට්‌ඨධම්‌මිකම්‌පි භයං වෙරං පසවති, සම්‌පරායිකම්‌පි භයං වෙරං පසවති, චෙතසිකම්‌පි දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදියති. පාණාතිපාතා පටිවිරතස්‌ස එවං තං භයං වෙරං වූපසන්‌තං හොති. යං, ගහපති, අදින්‌නාදායී…පෙ.… යං, ගහපති, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරී…පෙ.… යං, ගහපති, මුසාවාදී…පෙ.… යං, ගහපති, සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨායී සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානප්‌පච්‌චයා දිට්‌ඨධම්‌මිකම්‌පි භයං වෙරං පසවති, සම්‌පරායිකම්‌පි භයං වෙරං පසවති, චෙතසිකම්‌පි දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදියති. සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානා පටිවිරතස්‌ස එවං තං භයං වෙරං වූපසන්‌තං හොති. ඉමානි පඤ්‌ච භයානි වෙරානි වූපසන්‌තානි හොන්‌ති.
‘‘කතමෙහි චතූහි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො හොති? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි චතූහි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො හොති.
‘‘කතමො චස්‌ස අරියො ඤායො පඤ්‌ඤාය සුදිට්‌ඨො හොති සුප්‌පටිවිද්‌ධො? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො පටිච්‌චසමුප්‌පාදඤ්‌ඤෙව සාධුකං යොනිසො මනසි කරොති – ඉති ඉමස්‌මිං සති ඉදං හොති, ඉමස්‌සුප්‌පාදා ඉදං උප්‌පජ්‌ජති; ඉති ඉමස්‌මිං අසති ඉදං න හොති, ඉමස්‌ස නිරොධා ඉදං නිරුජ්‌ඣති; යදිදං අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා, සඞ්‌ඛාරපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණං…පෙ.… එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සමුදයො හොති. අවිජ්‌ජාය ත්‌වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා සඞ්‌ඛාරනිරොධො…පෙ.… ඵස්‌සනිරොධා වෙදනානිරොධො, වෙදනානිරොධා තණ්‌හානිරොධො… එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස නිරොධො හොති. අයමස්‌ස අරියො ඤායො පඤ්‌ඤාය සුදිට්‌ඨො හොති සුප්‌පටිවිද්‌ධො.
‘‘යතො ඛො, ගහපති, අරියසාවකස්‌ස ඉමානි පඤ්‌ච භයානි වෙරානි වූපසන්‌තානි හොන්‌ති, ඉමෙහි චතූහි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො හොති, අයඤ්‌චස්‌ස අරියො ඤායො පඤ්‌ඤාය සුදිට්‌ඨො හොති සුප්‌පටිවිද්‌ධො . සො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො; සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’ති. අට්‌ඨමං.
9. දුතියභයවෙරූපසන්‌තසුත්‌තං
1025. සාවත්‌ථිනිදානං…පෙ.… ‘‘යතො ඛො, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකස්‌ස ඉමානි පඤ්‌ච භයානි වෙරානි වූපසන්‌තානි හොන්‌ති, ඉමෙහි චතූහි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො හොති, අයඤ්‌චස්‌ස අරියො ඤායො පඤ්‌ඤාය සුදිට්‌ඨො හොති සුප්‌පටිවිද්‌ධො; සො ආකඞ්‌ඛමානො අත්‌තනාව අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය – ‘ඛීණනිරයොම්‌හි ඛීණතිරච්‌ඡානයොනි ඛීණපෙත්‌තිවිසයො ඛීණාපායදුග්‌ගතිවිනිපාතො; සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’’ති. නවමං.
10. නන්‌දකලිච්‌ඡවිසුත්‌තං
1026. එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. අථ ඛො නන්‌දකො ලිච්‌ඡවිමහාමත්‌තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො නන්‌දකං ලිච්‌ඡවිමහාමත්‌තං භගවා එතදවොච –
‘‘චතූහි ඛො, නන්‌දක, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, නන්‌දක, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, නන්‌දක, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො.
‘‘ඉමෙහි ච පන, නන්‌දක, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ආයුනා සංයුත්‌තො හොති දිබ්‌බෙනපි මානුසෙනපි; වණ්‌ණෙන සංයුත්‌තො හොති දිබ්‌බෙනපි මානුසෙනපි; සුඛෙන සංයුත්‌තො හොති දිබ්‌බෙනපි මානුසෙනපි; යසෙන සංයුත්‌තො හොති දිබ්‌බෙනපි මානුසෙනපි; ආධිපතෙය්‍යෙන සංයුත්‌තො හොති දිබ්‌බෙනපි මානුසෙනපි. තං ඛො පනාහං, නන්‌දක , නාඤ්‌ඤස්‌ස සමණස්‌ස වා බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස වා සුත්‌වා වදාමි. අපි ච යදෙව මයා සාමං ඤාතං සාමං දිට්‌ඨං සාමං විදිතං, තදෙවාහං වදාමී’’ති.
එවං වුත්‌තෙ අඤ්‌ඤතරො පුරිසො නන්‌දකං ලිච්‌ඡවිමහාමත්‌තං එතදවොච – ‘‘නහානකාලො, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘අලං දානි, භණෙ, එතෙන බාහිරෙන නහානෙන. අලමිදං අජ්‌ඣත්‌තං නහානං භවිස්‌සති, යදිදං – භගවති පසාදො’’ති. දසමං.
සරණානිවග්‌ගො තතියො.
තස්‌සුද්‌දානං –
මහානාමෙන ද්‌වෙ වුත්‌තා, ගොධා ච සරණා දුවෙ;
දුවෙ අනාථපිණ්‌ඩිකා, දුවෙ වෙරභයෙන ච;
ලිච්‌ඡවී දසමො වුත්‌තො, වග්‌ගො තෙන පවුච්‌චතීති.
4. පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දවග්‌ගො
1. පඨමපුඤ්‌ඤාභිසන්‌දසුත්‌තං
1027. සාවත්‌ථිනිදානං . ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා කුසලාභිසන්‌දා සුඛස්‌සාහාරා. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. අයං පඨමො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො…පෙ.… පච්‌චත්‌තං වෙදිතබ්‌බො විඤ්‌ඤූහීති. අයං දුතියො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො…පෙ.… අනුත්‌තරං පුඤ්‌ඤක්‌ඛෙත්‌තං ලොකස්‌සාති. අයං තතියො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අයං චතුත්‌ථො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො. ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා කුසලාභිසන්‌දා සුඛස්‌සාහාරා’’ති. පඨමං.
2. දුතියපුඤ්‌ඤාභිසන්‌දසුත්‌තං
1028. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා කුසලාභිසන්‌දා සුඛස්‌සාහාරා. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. අයං පඨමො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො විගතමලමච්‌ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්‌ඣාවසති මුත්‌තචාගො පයතපාණි වොස්‌සග්‌ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො. අයං චතුත්‌ථො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො. ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා කුසලාභිසන්‌දා සුඛස්‌සාහාරා’’ති. දුතියං.
3. තතියපුඤ්‌ඤාභිසන්‌දසුත්‌තං
1029. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා කුසලාභිසන්‌දා සුඛස්‌සාහාරා. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. අයං පඨමො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො පඤ්‌ඤවා හොති උදයත්‌ථගාමිනියා පඤ්‌ඤාය සමන්‌නාගතො අරියාය නිබ්‌බෙධිකාය සම්‌මා දුක්‌ඛක්‌ඛයගාමිනියා. අයං චතුත්‌ථො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො. ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා කුසලාභිසන්‌දා සුඛස්‌සාහාරා’’ති. තතියං.
4. පඨමදෙවපදසුත්‌තං
1030. සාවත්‌ථිනිදානං . චත්‌තාරිමානි, භික්‌ඛවෙ, දෙවානං දෙවපදානි අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනාය.
කතමානි චත්‌තාරි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ඉදං පඨමං දෙවානං දෙවපදං අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනාය.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉදං චතුත්‌ථං දෙවානං දෙවපදං අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනාය. ඉමානි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරි දෙවානං දෙවපදානි අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනායා’’ති. චතුත්‌ථං.
5. දුතියදෙවපදසුත්‌තං
1031. ‘‘චත්‌තාරිමානි, භික්‌ඛවෙ, දෙවානං දෙවපදානි අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනාය.
‘‘කතමානි චත්‌තාරි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘කිං නු ඛො දෙවානං දෙවපද’න්‌ති? සො එවං පජානාති – ‘අබ්‍යාබජ්‌ඣපරමෙ ඛ්‌වාහං එතරහි දෙවෙ සුණාමි. න ච ඛො පනාහං කිඤ්‌චි බ්‍යාබාධෙමි තසං වා ථාවරං වා. අද්‌ධාහං දෙවපදධම්‌මසමන්‌නාගතො විහරාමී’’’ති. ඉදං පඨමං දෙවානං දෙවපදං අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනාය.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘කිං නු ඛො දෙවානං දෙවපද’න්‌ති ? සො එවං පජානාති – ‘අබ්‍යාබජ්‌ඣපරමෙ ඛ්‌වාහං එතරහි දෙවෙ සුණාමි. න ඛො පනාහං කිඤ්‌චි බ්‍යාබාධෙමි තසං වා ථාවරං වා. අද්‌ධාහං දෙවපදධම්‌මසමන්‌නාගතො විහරාමී’ති. ඉදං චතුත්‌ථංදෙවානං දෙවපදං අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනාය. ඉමානි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරි දෙවානං දෙවපදානි අවිසුද්‌ධානං සත්‌තානං විසුද්‌ධියා අපරියොදාතානං සත්‌තානං පරියොදපනායා’’ති. පඤ්‌චමං.
6. දෙවසභාගසුත්‌තං
1032. ‘‘චතූහි, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං අත්‌තමනා දෙවා සභාගතං කථෙන්‌ති. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. යා තා දෙවතා බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතා ඉතො චුතා තත්‍රූපපන්‌නා තාසං එවං හොති – ‘යථාරූපෙන ඛො මයං බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතා තතො චුතා ඉධූපපන්‌නා, අරියසාවකොපි තථාරූපෙන බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො එහීති දෙවානං සන්‌තිකෙ’’’ති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. යා තා දෙවතා අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතා ඉතො චුතා තත්‍රූපපන්‌නා තාසං එවං හොති – ‘යථාරූපෙහි ඛො මයං අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතා තතො චුතා ඉධූපපන්‌නා, අරියසාවකොපි තථාරූපෙහි අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො එහීති දෙවානං සන්‌තිකෙ’ති. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතං අත්‌තමනා දෙවා සභාගතං කථෙන්‌තී’’ති. ඡට්‌ඨං.
7. මහානාමසුත්‌තං
1033. එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං නිග්‍රොධාරාමෙ. අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො මහානාමො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච –
‘‘කිත්‌තාවතා නු ඛො, භන්‌තෙ, උපාසකො හොතී’’ති? ‘‘යතො ඛො, මහානාම, බුද්‌ධං සරණං ගතො හොති, ධම්‌මං සරණං ගතො හොති, සඞ්‌ඝං සරණං ගතො හොති – එත්‌තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො හොතී’’ති.
‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, උපාසකො සීලසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති? ‘‘යතො ඛො, මහානාම, උපාසකො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති, අදින්‌නාදානා පටිවිරතො හොති, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා පටිවිරතො හොති, මුසාවාදා පටිවිරතො හොති, සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානා පටිවිරතො හොති, – එත්‌තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො සීලසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති.
‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, උපාසකො සද්‌ධාසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති? ‘‘ඉධ, මහානාම, උපාසකො සද්‌ධො හොති, සද්‌දහති තථාගතස්‌ස බොධිං – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. එත්‌තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො සද්‌ධාසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති.
‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, උපාසකො චාගසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති? ‘‘ඉධ, මහානාම, උපාසකො විගතමලමච්‌ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්‌ඣාවසති මුත්‌තචාගො පයතපාණි වොස්‌සග්‌ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො – එත්‌තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො චාගසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති.
‘‘කිත්‌තාවතා පන, භන්‌තෙ, උපාසකො පඤ්‌ඤාසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති? ‘‘ඉධ, මහානාම, උපාසකො පඤ්‌ඤවා හොති උදයත්‌ථගාමිනියා පඤ්‌ඤාය සමන්‌නාගතො අරියාය නිබ්‌බෙධිකාය සම්‌මා දුක්‌ඛක්‌ඛයගාමිනියා – එත්‌තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො පඤ්‌ඤාසම්‌පන්‌නො හොතී’’ති. සත්‌තමං.
8. වස්‌සසුත්‌තං
1034. ‘‘සෙය්‍යථාපි , භික්‌ඛවෙ, උපරිපබ්‌බතෙ ථුල්‌ලඵුසිතකෙ දෙවෙ වස්‌සන්‌තෙ තං උදකං යථානින්‌නං පවත්‌තමානං පබ්‌බතකන්‌දරපදරසාඛා පරිපූරෙති, පබ්‌බතකන්‌දරපදරසාඛා පරිපූරා කුසොබ්‌භෙ පරිපූරෙන්‌ති, කුසොබ්‌භා පරිපූරා මහාසොබ්‌භෙ පරිපූරෙන්‌ති, මහාසොබ්‌භා පරිපූරා කුන්‌නදියො පරිපූරෙන්‌ති, කුන්‌නදියො පරිපූරා මහානදියො පරිපූරෙන්‌ති, මහානදියො පරිපූරා මහාසමුද්‌දං [මහාසමුද්‌දසාගරං (සබ්‌බත්‌ථ) සං. නි. 4.70] පරිපූරෙන්‌ති; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකස්‌ස යො ච බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො, යො ච ධම්‌මෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො, යො ච සඞ්‌ඝෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො, යානි ච අරියකන්‌තානි සීලානි – ඉමෙ ධම්‌මා සන්‌දමානා පාරං ගන්‌ත්‌වා ආසවානං ඛයාය සංවත්‌තන්‌තී’’ති. අට්‌ඨමං.
9. කාළිගොධසුත්‌තං
1035. එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං නිග්‍රොධාරාමෙ. අථ ඛො භගවා පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන කාළිගොධාය සාකියානියා නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො කාළිගොධා සාකියානී යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො කාළිගොධං සාකියානිං භගවා එතදවොච –
‘‘චතූහි ඛො, ගොධෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතා අරියසාවිකා සොතාපන්‌නා හොති අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා. කතමෙහි චතූහි? ඉධ, ගොධෙ, අරියසාවිකා බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතා හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… විගතමලමච්‌ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්‌ඣාවසති මුත්‌තචාගා පයතපාණිනී [පයතපාණී (සබ්‌බත්‌ථ) 3.30 මොග්‌ගල්‌ලානසුත්‌තං ඔලොකෙතබ්‌බං] වොස්‌සග්‌ගරතා යාචයොගා දානසංවිභාගරතා. ඉමෙහි ඛො, ගොධෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතා අරියසාවිකා සොතාපන්‌නා හොති අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’ති.
‘‘යානිමානි, භන්‌තෙ, භගවතා චත්‌තාරි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානි දෙසිතානි, සංවිජ්‌ජන්‌තෙ තෙ ධම්‌මා මයි, අහඤ්‌ච තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාමි. අහඤ්‌හි, භන්‌තෙ, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතා – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… යං ඛො පන කිඤ්‌චි කුලෙ දෙය්‍යධම්‌මං සබ්‌බං තං අප්‌පටිවිභත්‌තං සීලවන්‌තෙහි කල්‍යාණධම්‌මෙහී’’ති. ‘‘ලාභා තෙ, ගොධෙ, සුලද්‌ධං තෙ, ගොධෙ! සොතාපත්‌තිඵලං තයා, ගොධෙ, බ්‍යාකත’’න්‌ති. නවමං.
10. නන්‌දියසක්‌කසුත්‌තං
1036. එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං නිග්‍රොධාරාමෙ. අථ ඛො නන්‌දියො සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො නන්‌දියො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘යස්‌සෙව නු ඛො, භන්‌තෙ, අරියසාවකස්‌ස චත්‌තාරි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානි සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං නත්‌ථි ස්‌වෙව නු ඛො, භන්‌තෙ, අරියසාවකො පමාදවිහාරී’’ති.
‘‘‘යස්‌ස ඛො, නන්‌දිය, චත්‌තාරි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානි සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං නත්‌ථි තමහං බාහිරො පුථුජ්‌ජනපක්‌ඛෙ ඨිතො’ති වදාමි. අපි ච, නන්‌දිය, යථා අරියසාවකො පමාදවිහාරී චෙව හොති, අප්‌පමාදවිහාරී ච තං සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං , භන්‌තෙ’’ති ඛො නන්‌දියො සක්‌කො භගවතො පච්‌චස්‌සොසි. භගවා එතදවොච –
‘‘කථඤ්‌ච, නන්‌දිය, අරියසාවකො පමාදවිහාරී හොති? ඉධ නන්‌දිය, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. සො තෙන බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සන්‌තුට්‌ඨො න උත්‌තරි වායමති දිවා පවිවෙකාය, රත්‌තිං පටිසල්‌ලානාය. තස්‌ස එවං පමත්‌තස්‌ස විහරතො පාමොජ්‌ජං න හොති. පාමොජ්‌ජෙ අසති, පීති න හොති. පීතියා අසති, පස්‌සද්‌ධි න හොති. පස්‌සද්‌ධියා අසති, දුක්‌ඛං විහරති. දුක්‌ඛිනො චිත්‌තං න සමාධියති. අසමාහිතෙ චිත්‌තෙ ධම්‌මා න පාතුභවන්‌ති. ධම්‌මානං අපාතුභාවා පමාදවිහාරී ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති.
‘‘පුන චපරං, නන්‌දිය, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. සො තෙහි අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සන්‌තුට්‌ඨො න උත්‌තරි වායමති දිවා පවිවෙකාය රත්‌තිං පටිසල්‌ලානාය. තස්‌ස එවං පමත්‌තස්‌ස විහරතො පාමොජ්‌ජං න හොති. පාමොජ්‌ජෙ අසති, පීති න හොති. පීතියා අසති, පස්‌සද්‌ධි න හොති. පස්‌සද්‌ධියා අසති, දුක්‌ඛං විහරති. දුක්‌ඛිනො චිත්‌තං න සමාධියති . අසමාහිතෙ චිත්‌තෙ ධම්‌මා න පාතුභවන්‌ති. ධම්‌මානං අපාතුභාවා පමාදවිහාරී ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. එවං ඛො, නන්‌දිය, අරියසාවකො පමාදවිහාරී හොති.
‘‘කථඤ්‌ච, නන්‌දිය, අරියසාවකො අප්‌පමාදවිහාරී හොති? ඉධ, නන්‌දිය, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. සො තෙන බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන අසන්‌තුට්‌ඨො උත්‌තරි වායමති දිවා පවිවෙකාය රත්‌තිං පටිසල්‌ලානාය. තස්‌ස එවං අප්‌පමත්‌තස්‌ස විහරතො පාමොජ්‌ජං ජායති. පමුදිතස්‌ස පීති ජායති. පීතිමනස්‌ස කායො පස්‌සම්‌භති. පස්‌සද්‌ධකායො සුඛං වෙදියති. සුඛිනො චිත්‌තං සමාධියති. සමාහිතෙ චිත්‌තෙ ධම්‌මා පාතුභවන්‌ති. ධම්‌මානං පාතුභාවා අප්‌පමාදවිහාරී ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති.
‘‘පුන චපරං, නන්‌දිය, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. සො තෙහි අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි අසන්‌තුට්‌ඨො උත්‌තරි වායමති දිවා පවිවෙකාය රත්‌තිං පටිසල්‌ලානාය . තස්‌ස එවං අප්‌පමත්‌තස්‌ස විහරතො පාමොජ්‌ජං ජායති. පමුදිතස්‌ස පීති ජායති. පීතිමනස්‌ස කායො පස්‌සම්‌භති. පස්‌සද්‌ධකායො සුඛං වෙදියති. සුඛිනො චිත්‌තං සමාධියති. සමාහිතෙ චිත්‌තෙ ධම්‌මා පාතුභවන්‌ති. ධම්‌මානං පාතුභාවා අප්‌පමාදවිහාරී ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. එවං ඛො, නන්‌දිය, අරියසාවකො අප්‌පමාදවිහාරී හොතී’’ති. දසමං.
පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දවග්‌ගො චතුත්‌ථො.
තස්‌සුද්‌දානං –
අභිසන්‌දා තයො වුත්‌තා, දුවෙ දෙවපදානි ච;
සභාගතං මහානාමො, වස්‌සං කාළී ච නන්‌දියාති.
5. සගාථකපුඤ්‌ඤාභිසන්‌දවග්‌ගො
1. පඨමඅභිසන්‌දසුත්‌තං
1037. ‘‘චත්‌තාරොමෙ , භික්‌ඛවෙ, පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා, කුසලාභිසන්‌දා, සුඛස්‌සාහාරා. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. අයං පඨමො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො, සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. අයං චතුත්‌ථො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො, සුඛස්‌සාහාරො. ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ , චත්‌තාරො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා, කුසලාභිසන්‌දා, සුඛස්‌සාහාරා.
‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දෙහි කුසලාභිසන්‌දෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අරියසාවකස්‌ස න සුකරං පුඤ්‌ඤස්‌ස පමාණං ගණෙතුං – ‘එත්‌තකො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො, සුඛස්‌සාහාරො’ති. අථ ඛො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යො අප්‌පමෙය්‍යො මහාපුඤ්‌ඤක්‌ඛන්‌ධො ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති.
‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, මහාසමුද්‌දෙ න සුකරං උදකස්‌ස පමාණං ගණෙතුං – ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකානී’ති වා ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකසතානී’ති වා ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකසහස්‌සානී’ති වා ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකසතසහස්‌සානී’ති වාති. අථ ඛො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යො අප්‌පමෙය්‍යො මහාඋදකක්‌ඛන්‌ධො ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, ඉමෙහි චතූහි පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දෙහි කුසලාභිසන්‌දෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අරියසාවකස්‌ස න සුකරං පුඤ්‌ඤස්‌ස පමාණං ගණෙතුං – ‘එත්‌තකො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො, සුඛස්‌සාහාරො’ති. අථ ඛො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යො අප්‌පමෙය්‍යො මහාපුඤ්‌ඤක්‌ඛන්‌ධො ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡතී’’ති.
‘‘මහොදධිං අපරිමිතං මහාසරං,
බහුභෙරවං රතනගණානමාලයං;
නජ්‌ජො යථා නරගණසඞ්‌ඝසෙවිතා,
පුථූ සවන්‌තී උපයන්‌ති සාගරං.
‘‘එවං නරං අන්‌නපානවත්‌ථදදං,
සෙය්‍යානි පච්‌චත්‌ථරණස්‌ස [සජ්‌ජත්‌ථරණස්‌ස (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] දායකං;
පුඤ්‌ඤස්‌ස ධාරා උපයන්‌ති පණ්‌ඩිතං,
නජ්‌ජො යථා වාරිවහාව සාගර’’න්‌ති. පඨමං;
2. දුතියඅභිසන්‌දසුත්‌තං
1038. ‘‘චත්‌තාරොමෙ , භික්‌ඛවෙ, පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා, කුසලාභිසන්‌දා, සුඛස්‌සාහාරා. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. අයං පඨමො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො විගතමලමච්‌ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්‌ඣාවසති මුත්‌තචාගො පයතපාණි වොස්‌සග්‌ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො. අයං චතුත්‌ථො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො . ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා, කුසලාභිසන්‌දා, සුඛස්‌සාහාරා.
‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දෙහි කුසලාභිසන්‌දෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අරියසාවකස්‌ස න සුකරං පුඤ්‌ඤස්‌ස පමාණං ගණෙතුං – ‘එත්‌තකො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො , සුඛස්‌සාහාරො’ති. අථ ඛො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යො අප්‌පමෙය්‍යො මහාපුඤ්‌ඤක්‌ඛන්‌ධො ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති.
‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, යත්‌ථිමා මහානදියො සංසන්‌දන්‌ති සමෙන්‌ති, සෙය්‍යථිදං – ගඞ්‌ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, තත්‌ථ න සුකරං උදකස්‌ස පමාණං ගණෙතුං – ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකානී’ති වා ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකසතානී’ති වා ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකසහස්‌සානී’ති වා ‘එත්‌තකානි උදකාළ්‌හකසතසහස්‌සානී’ති වාති. අථ ඛො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යො අප්‌පමෙය්‍යො මහාඋදකක්‌ඛන්‌ධො ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, ඉමෙහි චතූහි පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දෙහි කුසලාභිසන්‌දෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අරියසාවකස්‌ස න සුකරං පුඤ්‌ඤස්‌ස පමාණං ගණෙතුං – ‘එත්‌තකො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො, සුඛස්‌සාහාරො’ති. අථ ඛො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යො අප්‌පමෙය්‍යො මහාපුඤ්‌ඤක්‌ඛන්‌ධො ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡතී’’ති. ඉදමවොච භගවා…පෙ.… සත්‌ථා –
‘‘මහොදධිං අපරිමිතං මහාසරං,
බහුභෙරවං රතනගණානමාලයං;
නජ්‌ජො යථා නරගණසඞ්‌ඝසෙවිතා,
පුථූ සවන්‌තී උපයන්‌ති සාගරං.
සෙය්‍යානි පච්‌චත්‌ථරණස්‌ස දායකං;
පුඤ්‌ඤස්‌ස ධාරා උපයන්‌ති පණ්‌ඩිතං,
නජ්‌ජො යථා වාරිවහාව සාගර’’න්‌ති. දුතියං;
3. තතියඅභිසන්‌දසුත්‌තං
1039. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා, කුසලාභිසන්‌දා, සුඛස්‌සාහාරා. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. අයං පඨමො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො, සුඛස්‌සාහාරො.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො පඤ්‌ඤවා හොති උදයත්‌ථගාමිනියා පඤ්‌ඤාය සමන්‌නාගතො අරියාය නිබ්‌බෙධිකාය සම්‌මා දුක්‌ඛක්‌ඛයගාමිනියා. අයං චතුත්‌ථො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො කුසලාභිසන්‌දො සුඛස්‌සාහාරො. ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දා කුසලාභිසන්‌දා සුඛස්‌සාහාරා.
‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දෙහි කුසලාභිසන්‌දෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස අරියසාවකස්‌ස න සුකරං පුඤ්‌ඤස්‌ස පමාණං ගණෙතුං – ‘එත්‌තකො පුඤ්‌ඤාභිසන්‌දො, කුසලාභිසන්‌දො, සුඛස්‌සාහාරො’ති. අථ ඛො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යො අප්‌පමෙය්‍යො මහාපුඤ්‌ඤක්‌ඛන්‌ධො ත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡතී’’ති. ඉදමවොච භගවා…පෙ.… සත්‌ථා –
‘‘යො පුඤ්‌ඤකාමො කුසලෙ පතිට්‌ඨිතො,
භාවෙති මග්‌ගං අමතස්‌ස පත්‌තියා;
සො ධම්‌මසාරාධිගමො ඛයෙ රතො,
න වෙධති මච්‌චුරාජාගමනස්‌මි’’න්‌ති [මච්‌චුරාජාගමිස්‌සතීති (සී. පී.), මච්‌චුජරාකම්‌පිස්‌මින්‌ති (ක.)]. තතියං;
4. පඨමමහද්‌ධනසුත්‌තං
1040. ‘‘චතූහි , භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ‘අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො’ති [මහාභොගො මහායසොති (ස්‍යා. පී. ක.)] වුච්‌චති.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති; ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ‘අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො’ති වුච්‌චතී’’ති. චතුත්‌ථං.
5. දුතියමහද්‌ධනසුත්‌තං
1041. ‘‘චතූහි , භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ‘අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො මහායසො’ති වුච්‌චති.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො ‘අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො මහායසො’ති වුච්‌චතී’’ති. පඤ්‌චමං.
6. සුද්‌ධකසුත්‌තං
1042. ‘‘චතූහි , භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි …පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. ඡට්‌ඨං.
7. නන්‌දියසුත්‌තං
1043. කපිලවත්‌ථුනිදානං . එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො නන්‌දියං සක්‌කං භගවා එතදවොච – ‘‘චතූහි ඛො, නන්‌දිය, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, නන්‌දිය, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, නන්‌දිය, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. සත්‌තමං.
8. භද්‌දියසුත්‌තං
1044. කපිලවත්‌ථුනිදානං. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො භද්‌දියං සක්‌කං භගවා එතදවොච – ‘‘චතූහි ඛො, භද්‌දිය, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, භද්‌දිය, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ…පෙ.… ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භද්‌දිය, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. අට්‌ඨමං.
9. මහානාමසුත්‌තං
1045. කපිලවත්‌ථුනිදානං . එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො මහානාමං සක්‌කං භගවා එතදවොච – ‘‘චතූහි ඛො, මහානාම, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති…පෙ.… සම්‌බොධිපරායණො’’.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, මහානාම, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ…පෙ.… ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, මහානාම, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. නවමං.
10. අඞ්‌ගසුත්‌තං
1046. ‘‘චත්‌තාරිමානි , භික්‌ඛවෙ, සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානි. කතමානි චත්‌තාරි? සප්‌පුරිසසංසෙවො, සද්‌ධම්‌මස්‌සවනං, යොනිසොමනසිකාරො, ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපත්‌ති – ඉමානි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානී’’ති. දසමං.
සගාථකපුඤ්‌ඤාභිසන්‌දවග්‌ගො පඤ්‌චමො.
තස්‌සුද්‌දානං –
අභිසන්‌දා තයො වුත්‌තා, දුවෙ මහද්‌ධනෙන ච;
සුද්‌ධං නන්‌දියං භද්‌දියං, මහානාමඞ්‌ගෙන තෙ දසාති.
6. සප්‌පඤ්‌ඤවග්‌ගො
1. සගාථකසුත්‌තං
1047. ‘‘චතූහි , භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො.
‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ , භික්‌ඛවෙ, අරියසාවකො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතො හොති – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතො හොති අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහි. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, චතූහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො සොතාපන්‌නො හොති අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්‌වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්‌ථා –
සීලඤ්‌ච යස්‌ස කල්‍යාණං, අරියකන්‌තං පසංසිතං.
‘‘සඞ්‌ඝෙ පසාදො යස්‌සත්‌ථි, උජුභූතඤ්‌ච දස්‌සනං;
අදලිද්‌දොති තං ආහු, අමොඝං තස්‌ස ජීවිතං.
‘‘තස්‌මා සද්‌ධඤ්‌ච සීලඤ්‌ච, පසාදං ධම්‌මදස්‌සනං;
අනුයුඤ්‌ජෙථ මෙධාවී, සරං බුද්‌ධානසාසන’’න්‌ති. පඨමං;
2. වස්‌සංවුත්‌ථසුත්‌තං
1048. එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු සාවත්‌ථියං වස්‌සංවුත්‌ථො කපිලවත්‌ථුං අනුප්‌පත්‌තො හොති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අස්‌සොසුං ඛො කාපිලවත්‌ථවා සක්‍යා – ‘‘අඤ්‌ඤතරො කිර භික්‌ඛු සාවත්‌ථියං වස්‌සංවුත්‌ථො කපිලවත්‌ථුං අනුප්‌පත්‌තො’’ති.
අථ ඛො කාපිලවත්‌ථවා සක්‍යා යෙන සො භික්‌ඛු තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තං භික්‌ඛුං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො කාපිලවත්‌ථවා සක්‍යා තං භික්‌ඛුං එතදවොචුං – ‘‘කච්‌චි, භන්‌තෙ, භගවා අරොගො චෙව බලවා චා’’ති? ‘‘අරොගො චාවුසො, භගවා බලවා චා’’ති. ‘‘කච්‌චි පන, භන්‌තෙ, සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානා අරොගා චෙව බලවන්‌තො චා’’ති? ‘‘සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානාපි ඛො, ආවුසො, අරොගා චෙව බලවන්‌තො චා’’ති. ‘‘කච්‌චි පන, භන්‌තෙ, භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො අරොගො ච බලවා චා’’ති. ‘‘භික්‌ඛුසඞ්‌ඝොපි ඛො, ආවුසො, අරොගො ච බලවා චා’’ති. ‘‘අත්‌ථි පන තෙ, භන්‌තෙ, කිඤ්‌චි ඉමිනා අන්‌තරවස්‌සෙන භගවතො සම්‌මුඛා සුතං සම්‌මුඛා පටිග්‌ගහිත’’න්‌ති? ‘‘සම්‌මුඛා මෙතං, ආවුසො, භගවතො සුතං සම්‌මුඛා පටිග්‌ගහිතං – ‘අප්‌පකා තෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ යෙ ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌ති. අථ ඛො එතෙව බහුතරා භික්‌ඛූ යෙ පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකා තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායිනො අනාවත්‌තිධම්‌මා තස්‌මා ලොකා’’’ති.
‘‘අපරම්‌පි ඛො මෙ, ආවුසො, භගවතො සම්‌මුඛා සුතං සම්‌මුඛා පටිග්‌ගහිතං – ‘අප්‌පකා තෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ යෙ පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා ඔපපාතිකා තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායිනො අනාවත්‌තිධම්‌මා තස්‌මා ලොකා. අථ ඛො එතෙව බහුතරා භික්‌ඛූ යෙ තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්‌තා සකදාගාමිනො, සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්‌ත්‌වා දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරිස්‌සන්‌තී’’’ති.
‘‘අපරම්‌පි ඛො මෙ, ආවුසො, භගවතො සම්‌මුඛා සුතං සම්‌මුඛා පටිග්‌ගහිතං – ‘අප්‌පකා තෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ යෙ තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්‌තා සකදාගාමිනො, සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්‌ත්‌වා දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරිස්‌සන්‌ති. අථ ඛො එතෙව බහුතරා භික්‌ඛූ යෙ තිණ්‌ණං සංයොජනානං පරික්‌ඛයා සොතාපන්‌නා අවිනිපාතධම්‌මා නියතා සම්‌බොධිපරායණා’’’ති. දුතියං.
3. ධම්‌මදින්‌නසුත්‌තං
1049. එකං සමයං භගවා බාරාණසියං විහරති ඉසිපතනෙ මිගදායෙ. අථ ඛො ධම්‌මදින්‌නො උපාසකො පඤ්‌චහි උපාසකසතෙහි සද්‌ධිං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ධම්‌මදින්‌නො උපාසකො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ඔවදතු නො, භන්‌තෙ, භගවා; අනුසාසතු නො, භන්‌තෙ, භගවා යං අම්‌හාකං අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’ති.
‘‘තස්‌මාතිහ වො, ධම්‌මදින්‌නං, එවං සික්‌ඛිතබ්‌බං – ‘යෙ තෙ සුත්‌තන්‌තා තථාගතභාසිතා ගම්‌භීරා ගම්‌භීරත්‌ථා ලොකුත්‌තරා සුඤ්‌ඤතපටිසංයුත්‌තා තෙ කාලෙන කාලං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සාමා’ති. එවඤ්‌හි වො, ධම්‌මදින්‌න, සික්‌ඛිතබ්‌බ’’න්‌ති. ‘‘න ඛො නෙතං, භන්‌තෙ, සුකරං අම්‌හෙහි පුත්‌තසම්‌බාධසයනං අජ්‌ඣාවසන්‌තෙහි කාසිකචන්‌දනං පච්‌චනුභොන්‌තෙහි මාලාගන්‌ධවිලෙපනං ධාරයන්‌තෙහි ජාතරූපරජතං සාදියන්‌තෙහි – යෙ තෙ සුත්‌තන්‌තා තථාගතභාසිතා ගම්‌භීරා ගම්‌භීරත්‌ථා ලොකුත්‌තරා සුඤ්‌ඤතපටිසංයුත්‌තා තෙ කාලෙන කාලං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිතුං. තෙසං නො, භන්‌තෙ, භගවා අම්‌හාකං පඤ්‌චසු සික්‌ඛාපදෙසු ඨිතානං උත්‌තරිධම්‌මං දෙසෙතූ’’ති.
‘‘තස්‌මාතිහ වො, ධම්‌මදින්‌න, එවං සික්‌ඛිතබ්‌බං – ‘බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතා භවිස්‌සාම – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතා භවිස්‌සාම අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහී’ති. එවඤ්‌හි වො, ධම්‌මදින්‌න, සික්‌ඛිතබ්‌බ’’න්‌ති.
‘‘යානිමානි, භන්‌තෙ, භගවතා චත්‌තාරි සොතාපත්‌තියඞ්‌ගානි දෙසිතානි, සංවිජ්‌ජන්‌තෙ තෙ ධම්‌මා අම්‌හෙසු, මයඤ්‌ච තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාම. මයඤ්‌හි භන්‌තෙ, බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදෙන සමන්‌නාගතා – ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති. ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තෙහි සීලෙහි සමන්‌නාගතා අඛණ්‌ඩෙහි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකෙහී’’ති. ‘‘ලාභා වො , ධම්‌මදින්‌න, සුලද්‌ධං වො, ධම්‌මදින්‌න! සොතාපත්‌තිඵලං තුම්‌හෙහි බ්‍යාකත’’න්‌ති. තතියං.
4. ගිලානසුත්‌තං
1050. එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං නිග්‍රොධාරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ භගවතො චීවරකම්‌මං කරොන්‌ති – ‘‘නිට්‌ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්‌චයෙන චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’’ති. අස්‌සොසි ඛො මහානාමො සක්‌කො – ‘‘සම්‌බහුලා කිර භික්‌ඛූ භගවතො චීවරකම්‌මං කරොන්‌ති – ‘නිට්‌ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්‌චයෙන චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’’’ති . අථ ඛො මහානාමො සක්‌කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො මහානාමො සක්‌කො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සුතමෙතං, භන්‌තෙ – ‘සම්‌බහුලා කිර භික්‌ඛූ භගවතො චීවරකම්‌මං කරොන්‌ති – නිට්‌ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්‌චයෙන චාරිකං පක්‌කමිස්‌සතී’ති. න ඛො නෙතං [න ඛො තෙ එතං (සී. පී.)], භන්‌තෙ, භගවතො සම්‌මුඛා සුතං සම්‌මුඛා පටිග්‌ගහිතං සප්‌පඤ්‌ඤෙන උපාසකෙන සප්‌පඤ්‌ඤො උපාසකො ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො ඔවදිතබ්‌බො’’ති.
‘‘සප්‌පඤ්‌ඤෙන මහානාම, උපාසකෙන සප්‌පඤ්‌ඤො උපාසකො ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො චතූහි අස්‌සාසනීයෙහි ධම්‌මෙහි අස්‌සාසෙතබ්‌බො – ‘අස්‌සාසතායස්‌මා – අත්‌ථායස්‌මතො බුද්‌ධෙ අවෙච්‌චප්‌පසාදො ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවාති . අස්‌සාසතායස්‌මා – අත්‌ථායස්‌මතො ධම්‌මෙ…පෙ.… සඞ්‌ඝෙ…පෙ.… අරියකන්‌තානි සීලානි අඛණ්‌ඩානි…පෙ.… සමාධිසංවත්‌තනිකානී’’’ති.
‘‘සප්‌පඤ්‌ඤෙන , මහානාම, උපාසකෙන සප්‌පඤ්‌ඤො උපාසකො ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො ඉමෙහි චතූහි අස්‌සාසනීයෙහි ධම්‌මෙහි අස්‌සාසෙත්‌වා එවමස්‌ස වචනීයො – ‘අත්‌ථායස්‌මතො මාතාපිතූසු අපෙක්‌ඛා’ති? සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘අත්‌ථි මෙ මාතාපිතූසු අපෙක්‌ඛා’ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘ආයස්‌මා ඛො මාරිසො මරණධම්‌මො. සචෙ පායස්‌මා මාතාපිතූසු අපෙක්‌ඛං කරිස්‌සති, මරිස්‌සතෙව; නො චෙ පායස්‌මා මාතාපිතූසු අපෙක්‌ඛං කරිස්‌සති, මරිස්‌සතෙව. සාධායස්‌මා, යා තෙ මාතාපිතූසු අපෙක්‌ඛා තං පජහා’’’ති.
‘‘සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘යා මෙ මාතාපිතූසු අපෙක්‌ඛා සා පහීනා’ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘අත්‌ථි පනායස්‌මතො පුත්‌තදාරෙසු අපෙක්‌ඛා’ති? සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘අත්‌ථි මෙ පුත්‌තදාරෙසු අපෙක්‌ඛා’ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘ආයස්‌මා ඛො මාරිසො මරණධම්‌මො. සචෙ පායස්‌මා පුත්‌තදාරෙසු අපෙක්‌ඛං කරිස්‌සති, මරිස්‌සතෙව; නො චෙ පායස්‌මා පුත්‌තදාරෙසු අපෙක්‌ඛං කරිස්‌සති, මරිස්‌සතෙව. සාධායස්‌මා, යා තෙ පුත්‌තදාරෙසු අපෙක්‌ඛා තං පජහා’’’ති.
‘‘සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘යා මෙ පුත්‌තදාරෙසු අපෙක්‌ඛා සා පහීනා’ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘අත්‌ථි පනායස්‌මතො මානුසකෙසු පඤ්‌චසු කාමගුණෙසු අපෙක්‌ඛා’ති? සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘අත්‌ථි මෙ මානුසකෙසු පඤ්‌චසු කාමගුණෙසු අපෙක්‌ඛා’ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘මානුසකෙහි ඛො, ආවුසො, කාමෙහි දිබ්‌බා කාමා අභික්‌කන්‌තතරා ච පණීතතරා ච. සාධායස්‌මා, මානුසකෙහි කාමෙහි චිත්‌තං වුට්‌ඨාපෙත්‌වා චාතුමහාරාජිකෙසු [චාතුම්‌මහාරාජිකෙසු (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] දෙවෙසු චිත්‌තං අධිමොචෙහී’’’ති.
‘‘සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘මානුසකෙහි මෙ කාමෙහි චිත්‌තං වුට්‌ඨිතං, චාතුමහාරාජිකෙසු දෙවෙසු චිත්‌තං අධිමොචිත’න්‌ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘චාතුමහාරාජිකෙහි ඛො, ආවුසො , දෙවෙහි තාවතිංසා දෙවා අභික්‌කන්‌තතරා ච පණීතතරා ච. සාධායස්‌මා, චාතුමහාරාජිකෙහි දෙවෙහි චිත්‌තං වුට්‌ඨාපෙත්‌වා තාවතිංසෙසු දෙවෙසු චිත්‌තං අධිමොචෙහී’’’ති.
‘‘සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘චාතුමහාරාජිකෙහි මෙ දෙවෙහි චිත්‌තං වුට්‌ඨිතං, තාවතිංසෙසු දෙවෙසු චිත්‌තං අධිමොචිත’න්‌ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘තාවතිංසෙහි ඛො, ආවුසො, දෙවෙහි යාමා දෙවා…පෙ.… තුසිතා දෙවා…පෙ.… නිම්‌මානරතී දෙවා…පෙ.… පරනිම්‌මිතවසවත්‌තී දෙවා…පෙ.… පරනිම්‌මිතවසවත්‌තීහි ඛො, ආවුසො, දෙවෙහි බ්‍රහ්‌මලොකො අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො ච. සාධායස්‌මා, පරනිම්‌මිතවසවත්‌තීහි දෙවෙහි චිත්‌තං වුට්‌ඨාපෙත්‌වා බ්‍රහ්‌මලොකෙ චිත්‌තං අධිමොචෙහී’ති. සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘පරනිම්‌මිතවසවත්‌තීහි මෙ දෙවෙහි චිත්‌තං වුට්‌ඨිතං, බ්‍රහ්‌මලොකෙ චිත්‌තං අධිමොචිත’න්‌ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘බ්‍රහ්‌මලොකොපි ඛො, ආවුසො, අනිච්‌චො අද්‌ධුවො සක්‌කායපරියාපන්‌නො. සාධායස්‌මා, බ්‍රහ්‌මලොකා චිත්‌තං වුට්‌ඨාපෙත්‌වා සක්‌කායනිරොධෙ චිත්‌තං උපසංහරාහී’’’ති.
‘‘සො චෙ එවං වදෙය්‍ය – ‘බ්‍රහ්‌මලොකා මෙ චිත්‌තං වුට්‌ඨිතං, සක්‌කායනිරොධෙ චිත්‌තං උපසංහරාමී’ති; එවං විමුත්‌තචිත්‌තස්‌ස ඛො, මහානාම, උපාසකස්‌ස ආසවා [වස්‌සසත (සී. ස්‍යා.)]විමුත්‌තචිත්‌තෙන භික්‌ඛුනා න කිඤ්‌චි නානාකරණං වදාමි, යදිදං – විමුත්‌තියා විමුත්‌ත’’න්‌ති. චතුත්‌ථං.
5. සොතාපත්‌තිඵලසුත්‌තං
1051. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මා භාවිතා බහුලීකතා සොතාපත්‌තිඵලසච්‌ඡිකිරියාය සංවත්‌තන්‌ති. කතමෙ චත්‌තාරො? සප්‌පුරිසසංසෙවො , සද්‌ධම්‌මස්‌සවනං , යොනිසොමනසිකාරො, ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපත්‌ති – ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො ධම්‌මා භාවිතා බහුලීකතා සොතාපත්‌තිඵලසච්‌ඡිකිරියාය සංවත්‌තන්‌තී’’ති. පඤ්‌චමං.
6. සකදාගාමිඵලසුත්‌තං
1052. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මා භාවිතා බහුලීකතා සකදාගාමිඵලසච්‌ඡිකිරියාය සංවත්‌තන්‌ති. කතමෙ චත්‌තාරො? …පෙ.… සංවත්‌තන්‌තී’’ති. ඡට්‌ඨං.
7. අනාගාමිඵලසුත්‌තං
8. අරහත්‌තඵලසුත්‌තං
9. පඤ්‌ඤාපටිලාභසුත්‌තං
10. පඤ්‌ඤාවුද්‌ධිසුත්‌තං
11. පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලසුත්‌තං
සප්‌පඤ්‌ඤවග්‌ගො ඡට්‌ඨො.
තස්‌සුද්‌දානං –
චතුරො ඵලා පටිලාභො, වුද්‌ධි වෙපුල්‌ලතාය චාති.
7. මහාපඤ්‌ඤවග්‌ගො
1. මහාපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
1058. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මා භාවිතා බහුලීකතා මහාපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌ති. කතමෙ චත්‌තාරො? සප්‌පුරිසසංසෙවො, සද්‌ධම්‌මස්‌සවනං, යොනිසොමනසිකාරො, ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපත්‌ති – ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො ධම්‌මා භාවිතා බහුලීකතා මහාපඤ්‌ඤතා සංවත්‌තන්‌තී’’ති. පඨමං.
2. පුථුපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
3. විපුලපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
4. ගම්‌භීරපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
5. අප්‌පමත්‌තපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
6. භූරිපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
7. පඤ්‌ඤාබාහුල්‌ලසුත්‌තං
8. සීඝපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
9. ලහුපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
10. හාසපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
ggg11. ජවනපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
12. තික්‌ඛපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
13. නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤාසුත්‌තං
1070. … නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤතා සංවත්‌තන්‌ති. කතමෙ චත්‌තාරො? සප්‌පුරිසසංසෙවො, සද්‌ධම්‌මස්‌සවනං, යොනිසොමනසිකාරො, ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපත්‌ති – ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, චත්‌තාරො ධම්‌මා භාවිතා බහුලීකතා නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤතාය සංවත්‌තන්‌තී’’ති. තෙරසමං.
මහාපඤ්‌ඤවග්‌ගො සත්‌තමො.
තස්‌සුද්‌දානං –
සීඝ-ලහු-හාස-ජවන, තික්‌ඛ-නිබ්‌බෙධිකාය චාති.
සොතාපත්‌තිසංයුත්‌තං එකාදසමං.
No comments:
Post a Comment